Schaars is volgens de Van Dale iets dat in geringe hoeveelheden beschikbaar is. Die beschikbaarheid kan door tijd en ruimte heen veranderen. Bij de eerste corona-uitbraak was wc-papier in geringe hoeveelheden beschikbaar, een paar weken later niet meer. In de woestijn is drinkwater schaars, in Nederland niet.

Economen hebben een preciezere definitie. Dat is nodig omdat schaarste een sleutelrol speelt in de economie. Dat gaan we gebruiken om onderscheid te maken tussen schaars, tekort, beperkte hoeveelheid en zeldzaam.

Bitcoiners noemen bitcoin graag schaars en verbinden daar allerlei geweldige conclusies aan. ‘Bitcoin is (erg) waardevol omdat het (erg) schaars is’, bijvoorbeeld. Maar slaat dat wel ergens op?

Dit is een mooie opmaat naar de vraag wie er de afgelopen twee weken bitcoin kopen en verkopen. En wie niet, dat is misschien nog wel belangrijker. We sluiten af met een blik op de koers van bitcoin. Want waarom is die 29.000 dollar nou zo’n onneembare vesting?

Marktupdate

Schaarste

Economics is the science which studies human behaviour as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses. – Lionel Robbins

Stel je een wereld voor waarin alles - voedsel, water, energie, vervoer, smartphones en Picasso’s - zo overvloedig beschikbaar is dat het gratis is. Daar hebben economen niets te doen. We kunnen alle behoeften bevredigen en hoeven niet te kiezen tussen het een of het ander.

Maar zo is het niet. De meeste goederen (en diensten) zijn schaars: bij een prijs van nul is de vraag groter dan het aanbod. Economie gaat over de vraag hoe we een beperkt aanbod verdelen over een onbeperkte vraag.

Het aanpassen van de prijs is een manier om vraag en aanbod met elkaar in evenwicht te brengen. Is er geen evenwicht? Dan ontstaat er een tekort of een overschot.

Een tekort ontstaat als het aanbod bij de huidige prijs onvoldoende is om in de vraag te voorzien. De oplossing is doorgaans om de prijs te verhogen zodat de vraag afneemt en het aanbod toeneemt.

Vaak zit er een vertraging in de toename van het aanbod. Olieproductie is vrij snel opgevoerd en het aanbod reageert snel. Maar meer graan is er pas in de volgende oogst. En voor meer chips moeten er eerst fabrieken worden gebouwd.

Op een tekort volgt regelmatig met vertraging van maanden of jaren een overschot. Zo hebben allerlei industrieën een eigen cyclus met een bepaald ritme. Je kent dat misschien uit de economieles als de varkenscyclus.

Soms helpt het om een begrip te definiëren door te noemen wat het niet is. Schaarste is niet:

  • Een product is lastig verkrijgbaar (= tekort)
  • Er is een kleine oplage (= zeldzaam)
  • Er is een beperkt (i.e. geen onbeperkt) aantal van

Schaarste is dus meer een emergent gevolg van vraag naar een goed dan een intrinsieke eigenschap. Alles met een prijs is schaars. Dus ook alle shitcoins waar men er met een druk op de knop meer van kan maken.

Nu een overstapje naar de digitale wereld. Alles is daar van nature praktisch onbeperkt, want vrijwel gratis te kopiëren. Het moet beperkt gemaakt worden door regels die copyright beschermen of door technische beperkingen van centrale autoriteiten.

Bitcoin is het eerste digitale goed dat in hoeveelheid beperkt is zonder copyright of centrale autoriteit. Dat is de kern van de uitvinding van Satoshi Nakamoto. Het totale aantal bitcoins is vastgelegd in de broncode. Er zijn er 21 miljoen die volgens een vooraf bepaald schema in omloop worden gebracht door de miners.

Bitcoiners spreken soms over schaarste omdat de hoeveelheid beperkt is en niet zomaar kan worden vergroot. Of met de woorden van Microstrategy-ceo Michael Saylor: ‘bitcoin is a digital scarcity’. Maar dat is dus te kort door de bocht.

Dat de oplage beperkt is, betekent niet automatisch schaarste. Als niemand het wil hebben, is er ook geen schaarste. Daarom is het kopiëren van bitcoin ook niet noodzakelijkerwijs een winstgevend plan.

Maar er is daadwerkelijk vraag naar bitcoin. En de oplage is beperkt. En dus is er sprake van schaarste, waardoor prijs vraag en aanbod in evenwicht moet brengen.

Met dat aanbod is wat bijzonders aan de hand. Bij bitcoin kan de productie niet worden opgevoerd. Daar zorgt de difficulty adjustment voor. Het maakt de productie is inelastisch, zodat die niet kan meebewegen met de vraag.

Als de vraag toeneemt, dan is de prijs die nodig is om extra aanbod vrij te maken dus volledig afhankelijk van de bestaande voorraad, en tegen welke prijs die beschikbaar komt.

En nu zijn we waar we wezen moeten. De bestaande voorraad.

De bestaande voorraad

Sommigen van jullie herinneren zich misschien nog de Kimchi premium in 2017 en 2018. De koers van bitcoin was in Zuid-Korea een stuk hoger dan in de VS en Europa, soms wel tientallen procenten. Dat kwam door de grote vraag naar bitcoin daar.

Als handelaar kon je daarvan profiteren. Je verkoopt je bitcoin op een Koreaanse exchange, je wisselt de Koreaanse wons om naar dollars, stuurt die naar een Amerikaanse exchange en koopt meer bitcoin terug dan je oorspronkelijk had.

Het profiteren van koersverschillen heet arbitrage. Een nuttige activiteit omdat die de koersen op verschillende handelsplaatsen naar elkaar toe brengt. En een winstgevende activiteit. Maar destijds niet makkelijk door allerlei juridische en praktische beperkingen.

Je zou kunnen zeggen dat er in die tijd in Zuid-Korea een tekort aan bitcoins was.