Iedereen is (gedwongen) een belegger

Dit is het eerste artikel van het thema ‘Van sparen naar beleggen’.

We gaan beleggen in zijn geheel verkennen. In dit eerste artikel bespreken we waarom iedereen tegenwoordig bijna gedwongen wordt om belegger te worden. Wat gebeurt er precies? Welke financiële fenomenen leiden tot de devaluatie van spaargeld en wat kun je hier zelf aan doen?

Op de overzichtspagina vind je alle artikelen. Nog geen lid en wil je toch automatisch de nieuwe artikelen in de je inbox ontvangen? Meld je dan gratis aan via de van sparen naar beleggen pagina. Veel leesplezier!

Ik kom uit een doorsnee gezin. Opgegroeid in een vinexwijk in Tilburg. Mijn ouders zijn harde werkers. Ze leerden ons maandelijks geld opzij te zetten, want dat is handig voor noodgevallen. De Postbank was er vroeg bij, ze boden een spaarrekening aan en deden er een prachtige Pennie Rekening mét spaarpot als cadeau bij.

Bovenstaande illustreert voor een groot deel mijn relatie met geld. Verstand ervan had ik niet. Sparen klonk logisch. En cadeaus ontvangen, wie wil dat nou niet?

Naarmate ik ouder werd, ontdekte ik dat veel van wat ik wist over geld en onze economie niet kon kloppen. Het boek Rich Dad Poor Dad van Robert Kiyosaki bevestigde later wat ik voelde, maar niet kon verklaren: Van sparen wordt je niet rijk en de rijken worden rijker.

Er was een cheat code!

Sparen voor koopkrachtbehoud

Het klinkt ideaal. Je zet je geld op een spaarrekening, ontvangt daarvoor een vergoeding en kunt over 1, 5 of 10 jaar de spullen kopen die je nu nog niet nodig hebt. Je neemt je vermogen mee de toekomst in. Helaas is het niet zo eenvoudig meer. Daarvoor moeten we het hebben over drie fenomenen.

#1 Spaarrente

Ten eerste de spaarrente.

Banken spelen in onze economie een belangrijke rol. Hun gedrag wordt beïnvloed door beslissingen van overheden en door het beleid van centrale banken. Die laatste groep kan bijvoorbeeld hun bereidheid om geld beschikbaar te stellen aan consumenten en bedrijven beïnvloeden door te spelen met de beleidsrente.

Wordt die lager? Dan wordt het inkopen van kapitaal goedkoper en verdienen banken minder aan geld dat ze bij de centrale bank en andere partijen stallen. Om de inkomsten op peil te houden, kunnen ze bijvoorbeeld meer krediet verstrekken. Voor de economie is dat in de meeste gevallen gunstig, want die heeft meer brandstof om op te draaien. Maar het kan ook bijwerkingen hebben. Omdat het aantrekken van kapitaal in dit scenario minder kost en makkelijker is geworden, zijn banken ook minder bereid om te betalen voor de (spaar)tegoeden die consumenten en bedrijven bij ze stallen.

Anders gezegd, de spaarrente daalt dan indirect met de beleidsrente mee. Het rendement op het geld dat je veilig gestald hebt, wordt lager.

#2 Inflatie

Ten tweede gaan we het hebben over inflatie.

Inflatie is het fenomeen dat je geld minder waard wordt omdat er meer van in omloop wordt gebracht. Dat kan langzaam gaan, zoals de afgelopen decennia in Westerse economieën het geval was. Maar ook heel snel, zoals recentelijk in Venezuela of Turkije. De meeste economen zien een lage inflatie als gunstig en een hoge inflatie als gevaarlijk. Een lage inflatie geeft een gevoel van stabiliteit en faciliteert groeiende economieën. Maar een te hoge inflatie zorgt ervoor dat de waarde van geld zichtbaar wegsmelt, zoals een ijsblokje in een hete oven. Je begrijpt: in die situatie is het vertrouwen in het geld volledig verdampt.

Centrale banken hebben de taak gekregen om de financiële stabiliteit te waarborgen. Dat vertaalt zich grofweg in het managen van de inflatie, met de beleidsrente als belangrijkste knop om aan te draaien.

#3 Reële rente

Tenslotte pakken we de reële rente erbij. Dat is de spaarrente die je ontvangt van jouw bank, minus de inflatie. Met een korte rekensom wordt het duidelijker waarom dit een belangrijk begrip is. Stel dat je jaarlijks van de bank 2 procent spaarrente uitgekeerd krijgt en de inflatie in een gegeven jaar uitkomt op 2,9 procent. Je reële rente is dan negatief, namelijk -0,9%.

Beeld je je euro’s in als ijblokjes? Dan zijn die dat jaar druppelsgewijs kleiner gesmolten.

Savers are losers

De afgelopen vijftien jaar is in veel landen de reële rente negatief geweest. Er is in die periode een giftige cocktail aan het werk geweest, een combinatie van gemiddeld lage spaarrente en gemiddeld hoge inflatie. Die ijsblokjes waar we het eerder over hadden? Die liggen niet in een hete oven, maar rustig – soms ongemerkt – in de lentezon weg te smelten. De waarde van je spaargeld wordt langzaam maar zeker kleiner, ieder jaar opnieuw.

Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat sparen zijn functie verliest. Hoe langer een euro op een spaarrekening is gestald, des te groter de kans dat je er (veel) minder van kunt kopen dan toen je hem erop zette.

Het bewustzijn daarover is wellicht laag, omdat sparen in het verleden wel geschikt was om de koopkracht van je bestaande vermogen te behouden. Lange tijd is ons geleerd dat sparen loont. Zie maar eens gemakkelijk van een overtuiging af te komen die gedurende tientallen jaren, van generatie op generatie, is ingesleten.