De muur van Brussel

Er is een oude paradoxale les die beschavingen maar lastig te slikken vinden. Wie burgers met regels wil vastzetten, verliest ze juist sneller.

De Romeinen ontdekten het toen boeren massaal hun land verlieten vanwege torenhoge belastingen. Keizers maakten vertrek strafbaar, maar de uittocht hield niet op. Integendeel, die versnelde. Eeuwen later deed Lodewijk XIV hetzelfde toen hij de Hugenoten verbood te emigreren. Het talent vertrok toch, en Frankrijk bloedde economisch leeg. Steeds weer volgt dezelfde reflex: als mensen of kapitaal weglopen, sluit de staat de deur in plaats van te vragen waarom.

Die reflex is springlevend in Brussel. Eind oktober verspreidden Nederland en Frankrijk een zogenoemde non-paper. Dat is een informeel discussiestuk waarmee EU-landen peilen of anderen hun zorgen delen. Dit keer ging het over tax driven migration by individuals. Burgers met verplaatsbaar vermogen die hun fiscale woonplaats verleggen om minder belasting te betalen. Op papier, of door daadwerkelijk te emigreren. Volgens de schrijvers dreigt daardoor een lagere belastingmoraal en een race naar de bodem. En dat... is natuurlijk vervelend op een moment in de geschiedenis waarop de EU enorme uitgaven wil doen en de begrotingen maar lastig gesloten krijgt.

Het voorstel: laten we dit inkomstenlek als Unie gezamenlijk aanpakken.

De redenering is bekend. Eerst kwam de jacht op multinationals met winstverschuivingen, nu is het vizier gericht op burgers die simpelweg vertrekken. Maar de vraag die niemand stelt, is waarom ze dat doen. De econoom Arthur Laffer gaf daar decennia geleden al een aanwijzing voor. Zijn beroemde curve laat zien dat er een punt bestaat waarop hogere belastingtarieven niet langer tot hogere opbrengsten leiden, maar juist tot minder economische activiteit. Boven dat omslagpunt passen mensen hun gedrag aan: ze werken minder, investeren minder of vertrekken. Dat is geen morele keuze, maar een rationele.

Wie dat inzicht doortrekt naar de samenleving als geheel, ziet dat het probleem niet beperkt is tot belastingtarieven. Het gaat om de totale prikkelstructuur: hoe voorspelbaar beleid is, hoe efficiënt overheden met geld omgaan, hoe complex regels zijn, en hoeveel ruimte er overblijft om te ondernemen. Zodra de balans doorslaat, reageren mensen precies zoals de Laffer-curve voorspelt; niet alleen via hun belastingaangifte, maar met hun voeten.

Dat is de kern van wat Frank Knopers in zijn analyse van de non-paper beschrijft: de oorzaak ligt niet bij burgers die “ontsnappen”, maar bij beleidskeuzes die hen wegduwen. Repressieve regels, oplopende lasten en een uitdijende overheid maken ondernemen duurder en minder aantrekkelijk. De fout van Europa is dat het die reactie niet ziet als feedback, maar als verraad. In plaats van zichzelf af te vragen waarom mensen vertrekken, zoeken ambtenaren in Brussel naar manieren om de uitgang te blokkeren.

Dat is de bureaucratische variant van de Laffer-curve: hoe meer men probeert te beheersen, des te sneller het draagvlak verdwijnt. Het Verenigd Koninkrijk flirt al met een vertrekbelasting van twintig procent, en het is niet moeilijk te voorspellen dat zulke ideeën ook in Den Haag op tafel komen. Maar elk hek dat je bouwt, bevestigt alleen dat mensen niet meer vrijwillig willen blijven.

De geschiedenis barst van de voorbeelden van regimes die hun burgers gevangen probeerden te houden met regels. Het werkte zelden. Kapitaal, talent en ondernemingszin laten zich niet dwingen. Europa hoeft dus niet te leren hoe het mensen moet vasthouden, maar waarom ze überhaupt zouden willen blijven. Dat antwoord ligt niet in sancties of solidariteitsverdragen, maar in beleid dat voorspelbaar, redelijk en efficiënt is.

Want mensen lopen niet weg van belastingen. Ze lopen weg van slechte waar voor hun geld.

Méér Alpha

Ben je Plus-lid? Dan gaan we door met de volgende onderwerpen:

1. De bearmarkt is gestart... of toch niet?
2. Politiek Amerika probeert crypto te begrijpen
3. Na de shutdown komt crypto in beweging?
4. Rechtszaak tegen MEV-misleiders nietig verklaard: jury wanhopig