Verwoest, maar niet verdwenen

Bijdrage van Erik

“We just heard Mt. Gox is bankrupt. The money’s all gone. I cried that day.”

Zo blikt een van de bekendste vroege bitcoin-uitleggers, Andreas Antonopoulos, terug op 2014. Het was het jaar dat de eerste cryptobeurs Mt. Gox ten onder ging. “This could kill bitcoin.” Maar dat gebeurde niet. Integendeel, na een weliswaar brute bearmarkt maakte bitcoin een comeback en was een paar jaar later sterker dan ooit, klaar voor de volgende existentiële beproeving: de blocksize wars.

Ik moest hieraan denken tijdens het lezen van Jerusalem - The Biography, van de Britse historicus Simon Sebag Montefiore. Hij beschrijft hoe Jeruzalem door de Romeinen in 70 AD in de as werd gelegd, inclusief de tempel op de Tempelberg. Het was al de tweede keer dat Jeruzalem vernietigd was: de Babyloniërs was het zes eeuwen ervoor ook gelukt. Maar steeds herrees Jeruzalem uit de as, elke keer sterker.

Je zou met wat dichterlijke vrijheid en gevoel voor understatement kunnen zeggen dat Jeruzalem na de destructie van 70 AD door een ‘bear market’ ging, een diep dal van drie eeuwen… Want pas in de vierde eeuw, toen de Romeinse keizer Constantijn zich tot het christendom bekeerde, kreeg Jeruzalem weer de status van heilige stad, nu ook voor de Christenen.

De pogingen tot vernietiging hadden Jeruzalem een dieper historisch en religieus belang gegeven. De littekens werden symbolen: de klaagmuur, bijvoorbeeld, is een restant van de vernietigde tempel.

De uitdager van de macht begint in obscuriteit

De parallel tussen Jeruzalem en Bitcoin gaat misschien dieper dan alleen het aspect van antifragiliteit; hoewel ik toegeef dat het hier speculatief en filosofisch wordt. Vergelijken met het goddelijke is natuurlijk gewaagd, maar het gaat me hier om het idee van macht zonder fysiek gezicht, niet om heiligschennis. In beide gevallen ontstonden situaties die braken met hoe macht traditioneel werd begrepen.

Jeruzalem werd de stad waar de wetten van de God Jahweh op stenen tafelen werden geplaatst, in een lege ruimte. Montefiore beschrijft die ruimte:

“Er was niets in het Heilige der Heiligen behalve de cherubijnen en de Ark van het Verbond, en niets in de Ark – slechts 120 bij 60 centimeter – afgezien van de stenen tafelen met de wet van Mozes. [..] In deze leegte zetelde de strenge, beeldloze goddelijkheid van Jahweh, een idee dat uniek was voor de Israëlieten.”

De God van Jeruzalem had dus geen gezicht of standbeeld. Het Heilige der Heiligen bevatte geen spektakel, maar een korte tekst.

Ook bitcoin is tekstueel en beeldloos. Waar traditioneel geld gekoppeld is aan koningen, centrale banken, handtekeningen, logo’s en gebouwen, is bitcoin abstract. Er is geen bekende oprichter die het een gezicht geeft, geen instelling die het uitgeeft, geen centraal punt om aan te vallen. Het bestaat uit regels, code, en een netwerk van gelijken.

Zowel de God van Jeruzalem als bitcoin draaien om macht zonder gezicht. In beide gevallen is er alleen de tekst, onveranderlijk en heilig, en het protocol: transparant maar onwrikbaar.

En net als Jeruzalem had bitcoin – ik moet me steeds beheersen om bitcoin niet met een hoofdletter te schrijven – een obscuur begin. Jeruzalem begon als een onaanzienlijk woestijndorpje, zonder strategisch of religieus belang. Bitcoin begon zijn bestaan in 2009 als experimentele software door een onbekende en anonieme figuur. Zonder steun van gerenommeerde instellingen, zonder prijs, zonder persaandacht. Maar het was het eerste cryptoproject dat doorbrak. Elke crisis verstevigde uiteindelijk het geloof in de kern van de uitvinding: een open, neutraal en weerbarstig geldsysteem.

Stel, Jeruzalem zou nog eens verwoest worden? Het zou zeker niet het einde van de stad betekenen als religieus symbool voor de drie grote wereldreligies. En als bitcoin nog een keer verboden wordt door een regering, of een ander soort aanval te verwerken krijgt? Niets is zeker, maar de antifragiliteit van bitcoin tot dusver is veelbelovend.

Misschien is elke vergelijking met Jeruzalem een brug te ver. Maar als symbool van veerkracht, schaduwbestaan en blijvende aantrekkingskracht heeft bitcoin meer gemeen met die oude stad dan je op het eerste gezicht zou denken.