Waar stablecoins stoppen, begint bitcoin

▶ Beluister dit artikel online

In het septembernummer van het IMF-magazine Finance & Development schrijft Yao Zeng over crypto en instant payments. Zijn analyse volgt een herkenbare lijn onder academici: bitcoin is mislukt als betaalmiddel en hooguit een speculatief beleggingsobject; stablecoins repareren dat falen en zijn in sommige landen zelfs een levenslijn; maar uiteindelijk zijn ook stablecoins gevaarlijk, omdat ze banken zouden worden zonder vangnet. De echte oplossing, zegt Zeng, ligt in publieke initiatieven zoals Brazilië’s Pix of India’s UPI.

Yao Zeng tijdens een conferentie op het hoofdkantoor van het IMF over de financiële implicaties van opkomende technologieën (bron, IMF Photo / Tom Brenner)

Pix en UPI zijn beide digitale betaalsystemen die door de overheid zijn opgezet en beheerd. Met niets meer dan een smartphone en een QR-code kunnen Brazilianen via Pix in een paar seconden gratis geld naar elkaar sturen. In India doet UPI hetzelfde. Miljoenen kleine betalingen gaan er dagelijks doorheen, vaak zonder kosten. De systemen zijn razend populair. In Brazilië gebruikt inmiddels meer dan 90 procent van de bevolking Pix.

De redenering van Zeng lijkt sterk op wat de Amerikaanse econoom Paul Krugman eind juli schreef. In een column wees hij op het succes van Pix als bewijs dat publieke betaalrails superieur zijn en dat crypto in vergelijking daarmee een mislukking is. Als iedereen Pix kan gebruiken, waarom zou je dan nog bitcoin of stablecoins nodig hebben?

Het klinkt logisch, bijna geruststellend. De markt experimenteert, maar de overheid levert uiteindelijk de stabiele en veilige variant. Toch wringt het. Want wie beter kijkt, ziet dat deze redenering belangrijke dimensies mist.

Bitcoin is geen mislukt geld

Het klopt dat bitcoin niet massaal gebruikt wordt voor toonbankbetalingen. Maar dat betekent niet dat het heeft gefaald. Bitcoin is niet ontworpen als goedkoop alternatief voor Visa of Mastercard. Het is gebouwd als soeverein digitaal geld: neutraal, schaars en immuun voor inflatie of censuur. Precies daarom wordt het in landen als Nigeria, Venezuela of Oekraïne gebruikt. Niet omdat het sneller of goedkoper is, maar omdat het onafhankelijk is.

Dat Pix in Brazilië populairder is dan bitcoin, zegt net zo weinig over bitcoin als het feit dat Brazilianen meer reals gebruiken dan goud. Populariteit onder staatsdwang is niet hetzelfde als vrijwillige voorkeur.

Stablecoins als brug

Zeng heeft gelijk dat stablecoins veel mensen toegang geven tot een bruikbare, digitale dollar. In landen met hoge inflatie of kapitaalrestricties zijn ze soms letterlijk een reddingslijn. Maar stablecoins zijn niet alleen een noodgreep. Ze zijn inmiddels onmisbare infrastructuur voor wereldwijde cryptomarkten, beginnen door te sijpelen in internationale handel en remittances, en worden door sommige staten aangegrepen als alternatief voor digitaal centralebankgeld.

Grote stablecoins vergelijken met banken is misleidend. Banken creëren krediet en werken met fractionele reserves. Stablecoins die voldoen aan de GENIUS Act of MiCA-wetgeving zijn volledig gedekt door reserves en transparant te auditen. Ze zijn dus eerder een alternatief voor banktegoeden dan een slap aftreksel ervan. Hun risico zit niet zozeer in een ontbrekend vangnet, maar in de afhankelijkheid van de uitgever.

Publiek versus privaat

Pix en UPI zijn indrukwekkende systemen. Ze bewijzen dat de overheid efficiënte betaalrails kan bouwen die miljoenen mensen toegang geven tot digitaal betalingsverkeer. Maar ze hebben duidelijke grenzen. Ze zijn nationaal, niet grensoverschrijdend. Een Indiër kan met UPI geen betaling naar Brazilië doen. Met een stablecoin kan dat wel; direct, 24/7, en zonder toestemming.

Bovendien is het beeld van een neutrale publieke infrastructuur misleidend. In Brazilië werd WhatsApp in 2020 geblokkeerd toen het zijn eigen betaalfunctie wilde lanceren. Niet omdat het gevaarlijk was voor consumenten, maar omdat het concurreerde met Pix. Dat noemen we eerder protectionisme dan innovatie.

Het echte risico van systemen als Pix en UPI zit niet in hun efficiëntie, maar in hun monopolie. Als de staat zowel de munt als de rails beheerst, is er geen ruimte meer voor marktkeuze of vrijheid. Er is geen alternatief met een disciplinerende werking. Iedere transactie kan in theorie gevolgd, geblokkeerd of bevroren worden, om goedaardige of kwaadaardige redenen. Dat is absolute macht.

De essentie van bitcoin

Daarmee komen we bij de kern. Het gaat niet over de vraag of Pix beter werkt dan bitcoin, of stablecoins betrouwbaarder zijn dan contant geld. Het gaat over vrijheid en alternatieven. Stablecoins laten zien dat er vraag is naar digitaal geld dat buiten het traditionele financiële systeem kan functioneren. Maar stablecoins blijven uiteindelijk afhankelijk van een uitgever, een bankrekening, een jurisdictie.

Bitcoin is anders. Het is geen bedrijf, geen staat, geen token met reserves. Het is een netwerk dat door cryptografie en code wordt gedragen, en daardoor niet te stoppen. Het is geld dat niemand kan censureren en dat grensoverschrijdend functioneert zonder toestemming.

Of zoals je het kunt samenvatten: waar stablecoins stoppen, begint bitcoin. Stablecoins kunnen waardevol zijn als brug, maar ze hebben grenzen. Bitcoin begint juist daar waar die grenzen onoverkomelijk worden.

My BPI keynote, delivered in DC to a hall full of American leaders

"Bitcoin is the Most Important Human Rights Technology of the 21st Century"

Please share with anyone who doesn't think Bitcoin has a use case ✌️ pic.twitter.com/7oVeAWFZhB
— Alex Gladstein 🌋 ⚡ (@gladstein) June 29, 2025

De blinde vlek van Zeng en Krugman

Door crypto en publieke betaalsystemen in één adem te vergelijken, missen Zeng en Krugman het punt. Pix is geen alternatief voor bitcoin; het is een alternatief voor inefficiënte commerciële betaalrails. Het is alsof je Venmo vergelijkt met goud. Ze lossen totaal verschillende problemen op.

Het succes van Pix bewijst dat de staat een snelle trein kan bouwen. Maar bitcoin is het vliegtuig dat opstijgt zodra de rails ophouden. En dat is precies waarom het gestaag blijft groeien: niet omdat het overal goedkoper of sneller is, maar omdat het vrijheid biedt op de plekken waar die het hardst nodig is.