Moet bitcoin puur geld zijn, en verder niets?

▶ Beluister dit artikel online

Op een regenachtige dag in 2014 legde een kersvers huwelijkspaar zijn huwelijksgeloften vast met een bitcointransactie. Geen notariële bijlage of een bijlage op IPFS; nee, gewoon in de blockchain zelf. Publiek, permanent en onveranderlijk. De tekst was netjes ingebed via OP_RETURN, een manier om kleine hoeveelheden data in een transactie te stoppen, zonder dat je de administratie belast met onuitgegeven stukjes bitcoin die een dubbele betekenis hebben.

Anno 2025 zou dit waarschijnlijk geleid hebben tot een vurige polemiek. “Misbruik! Bitcoin is geld, geen gastenboek!” Dergelijke woede laait regelmatig op. De afgelopen jaren was de toorn bijvoorbeeld gericht op ordinals en inscriptions, een manier om specifieke sats te voorzien van betekenis in de vorm van tekst, een afbeelding of andere data. Waar de één creativiteit ziet, ervaart de ander spam en misbruik.

🧠

Wat is OP_RETURN?

OP_RETURN is een instructie in het scriptgedeelte van een bitcointransactie die zegt: “deze output is ongeldig en dus onuitgeefbaar.” Dat klinkt zinloos, maar juist daardoor kun je er iets anders mee doen: data opslaan zonder de dataset die voor iedereen belangrijk is – UTXO’s, alle stukjes bitcoin die nog wél uitgegeven kunnen worden – te vervuilen.

Deze operator bestond al in de eerste versie van bitcoin, maar kreeg pas in 2014 betekenis als reactie op gebruikers die op creatieve (en vervuilende) manieren data in de blockchain probeerden te stoppen. OP_RETURN was een compromis: je mocht kleine stukjes data opslaan, maar dan op een plek die het netwerk geen last bezorgde.

Denk aan tijdstempels, korte berichten, of verwijzingen naar documenten. Maar ook aan politieke statements, liefdesbrieven en creatieve toepassingen zoals NFT’s avant la lettre. Het idee was: als mensen toch data willen bewaren, laten we het dan fatsoenlijk faciliteren.

Na een korte periode van kalmte, begeeft de bitcoinwereld zich opnieuw in een verhitte strijd over hetzelfde thema. De vraag die centraal staat: Moet bitcoin zich beperken tot wat het móet zijn? Puur geld, en verder niets?

OP_RETURN WARS
EPISODE IV: NIXTHEFILTERShttps://t.co/IJxyZc87dI pic.twitter.com/KoEewzySNt
— Jameson Lopp (@lopp) April 28, 2025

Op het eerste gezicht klinkt dat logisch. Bitcoin is begonnen als digitaal geld. Waarom zou je dat niet gewoon zo houden? Het probleem is alleen: zodra je de speelruimte van bitcoin probeert te reduceren, begint het zand onder je voeten weg te zakken.

Natuurlijk kun je proberen het protocol in te perken. Je kunt script beperken tot simpele betalingsvormen. Je kunt OP_RETURN terugbrengen tot nul bytes. Je kunt alles wat ruikt naar creativiteit of afwijking van de standaard blokkeren met nieuwe regels, filters of beleid.

Maar mensen zijn vindingrijk. Zelfs als je ze verbiedt om expliciet data toe te voegen, vinden ze manieren om het te verstoppen. In public keys. In handtekeningen. In fees. Je speelt kat-en-muis met je eigen gebruikers.

Bovendien zouden nieuwe maatregelen al snel tegen een eerste grens aanlopen: backward compatibility. Oude transacties worden ongeldig. Wallets stoppen met werken. Gebruikers haken af. En nieuwe innovaties – Lightning, Taproot, multisig, alles wat bitcoin sterker maakt – eisen juist scriptvrijheid.

En dan is er nog het filosofische bezwaar: als je bitcoin zó hard begrenst dat alleen monetair gebruik toegestaan is, dan begint het verdacht veel te lijken op het systeem dat het probeert te vervangen. Een systeem dat zegt: dit mag wel, dat mag niet. Dit vinden wij wenselijk, dat vinden wij ongepast. Maar bitcoin is juist neutraal. Het oordeelt niet over het waarom van een transactie. Het valideert alleen of die klopt. En dat is precies waarom het werkt.

Toch is de wens dat bitcoin nagenoeg uitsluitend als geld fungeert begrijpelijk. Het is immers de bestaansreden, en in theorie schuilt hierin de grootste ontwrichting van het traditionele financiële systeem, dat intussen op zijn laatste benen lijkt te lopen. Als bitcoin structureel en uitvoerig op deze manier gebruikt zou worden, was deze ‘oorlog’ überhaupt niet ontstaan: de kosten voor creatief gebruik van bitcoin lopen dan simpelweg te hoog op.

Maar vooralsnog lijkt slechts een handvol mensen écht geïnteresseerd in bitcoin-als-geld. Het zijn op dit moment niet de honderdduizenden financiële transacties die het bitcoinnetwerk gezond houden, maar de subsidies die aan miners worden uitgedeeld. Het station waar bitcointransacties op verwerking staan te wachten, is nagenoeg leeg. Het gevolg? Zeeën van ruimte voor speels gebruik van bitcoin, spam en misbruik; transacties zijn immers bijna gratis.

Deze titel van deze News-brief krijgt zo een andere betekenis. Beide kampen van deze ideologische en technische oorlog staren zich blind op hun monitor en vergeten uit het raam te kijken. Buiten, in de echte wereld, is een reëler probleem zichtbaar.

Als bitcoin puur geld is, bestaat het dan over 20 jaar nog?

Misschien wordt de bitcoinwereld van deze oorlog bevrijd als men niet meer druk is met bepalen wat bitcoin zou moeten zijn, maar zorgen dat het kán zijn wat het moet worden. Dat vraagt om geduld. Om tolerantie voor gebruiksvormen die je zelf niet zou kiezen. En om het besef dat vrijheid pas waarde krijgt als je haar ook durft te verdragen bij de ander.

De revolutie die bitcoin belooft is niet alleen monetair. Het is ook een revolutie in vertrouwen. In eigenaarschap. In expressie. In robuustheid tegen censuur. En juist die robuustheid vereist ruimte. Speling. Grijsgebied.

Als bitcoin het geld van de toekomst wil zijn, dan moet het meer zijn dan alleen geld. Het moet een fundament zijn waarop gebouwd kan worden, zelfs als je het oneens bent met de architectuur van de ander.

Dus ja, vandaag kijken we misschien met fronsende wenkbrauwen naar een nieuwe inscriptie, een protocolvoorstel, of een artistieke uitspatting op de blockchain. Maar misschien kijken onze kleinkinderen er later op terug zoals wij nu naar die huwelijksgeloften van 2014. Als bewijs dat bitcoin leefde. Dat het gebruikt werd. En dat het de vrijheid verdroeg om meer te zijn dan een spreadsheet met saldo’s.

Juist daarin schuilt de kans dat het over twintig jaar nog bestaat!