De oorlog in Oekraïne is vanmorgen vroeg de negende dag ingegaan. Achter ons ligt een week die maanden leek te duren. Grillig en vol onverwachte ontwikkelingen. Met nu al grote gevolgen voor de wereldorde, de wereldeconomie, de financiële markten en bitcoin. Meer hierover in deze Roundup; maar eerst: bericht van de CEO!
Marktupdate
Veel mensen zoeken naar houvast in tijden van onrust en onzekerheid. Toch heeft het in dit geval – een overspannen financiële markt in tijden van oorlog – niet zoveel zin om een poging te doen de gevolgen heel precies uit te meten. Nieuwe gebeurtenissen morgen en overmorgen kunnen toekomstscenario’s van vandaan volledig wegvagen.
‘Een oorlog bevindt zich in het complexe of chaotische domein’, schreven we uren na Putins oorlogsverklaring in deze Alpha. ‘Dat betekent dat de gemiddelde oorlog geen goede voorspeller is van de uitkomst van deze oorlog; die kan maar zo honderd of duizend keer schadelijker zijn dan de vorige.’
Een uitgebreide bespreking van deze fundamentele onzekerheid en de implicaties daarvan voor hoe je in deze tijd naar cijfers, trends en analyses moet kijken is te beluisteren in Satoshi Radio #196 vanaf 7:29.
De reactie van macro-analist Raoul Pal op de oorlog past hier goed bij. Ik parafraseer: ‘hoe verleidelijk het ook is, ik geef geen snel commentaar, ik weet het nog niet’.
Laten we met dat in het achterhoofd eens kijken naar wat er met bitcoin is gebeurd. De koers is vandaag grofweg een procent of tien hoger dan vorige week. Tussen 44.500 dollar en 46.500 dollar ligt wat weerstand waar de stijging deze week is gestopt.
Opvallend is de stijging op maandag 28 februari. Tussen het begin en het eind van de dag zat 15 procent verschil en tussen het laagste en hoogste punt zat maar liefst 6775 dollar. Marktanalist Sam Rule merkte op dat het een van de grootste dagelijkse bewegingen in de afgelopen twee jaar was.
Opvallend is de ontkoppeling van aandelenbeurzen en andere financiële markten. Hieronder heb ik de grafiek van bitcoin en de Amerikaanse techologie-index NASDAQ getekend.
Wat zorgde er op 28 februari voor deze opmerkelijke stijging?
De meeste grote media, en zeker de economische, zoeken een direct verband tussen een gebeurtenis en een marktbeweging. The Wall Street Journal maakt er dit van: ‘Bitcoin Price Jumps as Demand in Ukraine and Russia Booms’.
Laten we eerst de gebeurtenissen eens op een rijtje zetten.
- Op zaterdag 26 februari maakte vicepremier Fedorov bekend dat Oekraïne bitcoin, ether en tether accepteert als steun.
- Op zondag 27 februari kondigt de EU aanscherping van sancties aan. In Rusland worden lange rijen voor de pinautomaten gemeld.
- Op zondag 27 februari verzocht Fedorov alle grote cryptoplatforms om Russische adressen te blokkeren om daarmee niet alleen de gesanctioneerde oligarchie te dwarsbomen, maar ook ‘gewone gebruikers te saboteren’.
- Op maandag 28 februari verliest de Russische roebel in een klap 25 procent van z’n waarde. De Russische beurs blijft gesloten. Een flink deel van de reserves van de Russische centrale bank blijken in het buitenland te liggen, en zijn bevroren.
In dezelfde periode geven verschillende bronnen signalen over verhoogd gebruik van crypto-assets door burgers in Oekraïne en Rusland. Drukte bij exchanges, een premium in de lokale handelsparen en anekdotische verhalen van vluchtelingen die alles achterlieten en met bitcoin overleefden.
Wat is nu de reden dat de koers zo steeg?
Waarschijnlijk een combinatie van een aantal factoren. Burgers in Oekraïne en Rusland zullen wat hebben bijgedragen, net als donateurs. Een aardige short squeeze hielp de koers omhoog. En een nieuw narratief ontstond en trok nieuwe bitcoiners aan.
Dat nieuwe paradigma is dat het erg waardevol is om een digitale bezitting te hebben die niet zomaar kan worden afgepakt, zoals de buitenlandse reserves van de centrale bank. Die blijft werken als de lokale banken buiten dienst zijn. Die z’n waarde behoudt als de lokale munt faalt.
Of dit paradigma verder tractie krijgt of niet? Dat weten we pas over een half jaar.
Het kan gemakkelijk ook de andere kant op vallen. Al op 28 februari kwam anti-bitcoin-senator Elizabeth Warren met de opmerking dat cryptovaluta’s de sancties ondermijnen.
Daarop antwoordde Alex Gladstein, hoofdstrateeg van de Human Rights Foundation, het volgende:
Ook in Nederland gebruiken bitcoinhaters deze (niet onderbouwde en deels leugenachtige) invalshoek om de volkswoede tegen Rusland naar bitcoin te kanaliseren. Zoals Mathijs Bouman en de VEB.
Tot nu toe zijn de serieuze media en politici behoorlijk evenwichtig in hun analyse. Ze zien dat cryptobedrijven netjes de sanctielijsten volgen en willen eerst onderzoeken of crypto daadwerkelijk gebruikt kan worden om de sancties te omzeilen. Zie de artikelen in Financial Times, FD, NRC en Volkskrant.
Maar het laatste woord is hier nog niet over gezegd. Dit is een eerste glimp van the final battle. Bitcoin blijkt daadwerkelijk onafhankelijk en neutraal. Te gebruiken door vriend en vijand. En dat doet pijn bij mensen die controle willen hebben. Dictators maar ook de huidige macht in de EU en de VS.
Dit geldt trouwens niet alleen voor crypto. Fedorov verzocht ook aan grote techpartijen of ze het internet in Rusland wilden saboteren. Cloudflare en ICANN gaven een soortgelijk antwoord als de cryptobedrijven. Internet is gedecentraliseerd, neutraal en onafhankelijk.
Uit de brief van ICANN, de organisatie die IP-adressen en domeinnamen reguleert: ‘[..] the Internet is a decentralized system. No one actor has the ability to control it or shut it down’ en ‘we maintain neutrality and act in support of the global Internet’.
Je begrijpt dat hier grote krachten aan het werk zijn, en dat een voorspelling doen van de koers op basis van de gebruikelijke analyse in deze tijd op z’n zachtst gezegd onzeker is!
Laten we tot slot nog even kijken naar de macro-economische ontwikkelingen deze week.
Belangrijk om te noemen dat grondstoffen bijzonder snel in prijs stijgen. Olie, gas en kolen natuurlijk, maar ook aluminium, koper en graan. Zie dit draadje van Peter hierover.
Dat heeft ongetwijfeld gevolgen voor de consumentenprijzen en de inflatiecijfers. Een energie- en voedselcrisis ligt op de loer. Tragisch voor mensen die het al niet breed hebben, maar ook voor de economie in het geheel.
Centrale banken merken op dat ze hier niets aan kunnen doen, maar zien wel de economische vooruitzichten verslechteren. Hoewel Fed-voorzitter Jerome Powell nog wel vasthoudt aan een renteverhoging in maart, lijkt een hele reeks aan snelle en stevige verhogingen nu van de baan.
Maar ook hiervoor geldt: ontwikkelingen van morgen kunnen de verwachting van vandaag verpulveren!
Hoe ga je dan om met een situatie waarin de onzekerheid groter is dan het vermogen om vooruit te kijken? Dan maak je scenario’s. Wij vallen terug op de scenario’s die we aan het begin van het jaar maakten. Laten we eens kijken naar het negatieve scenario van de twee hoofdscenario's.
Als we aannemen dat bitcoin niet in z’n gehele faalt, wat is dan de worst case? Een capitulatie waarin zelfs een deel van de hardcore believers de hoop opgeeft. Dan zou, los van een korte wick, de bodem tussen 20.000 en 25.000 dollar liggen. Ben je voorbereid op dit scenario, financieel en mentaal? Top!
Ter afsluiting deze grafiek. Dit is de bitcoinkoers in Russische roebels. Die zette deze week al een all time high neer. Zo zie je maar: als het geld écht stuk gaat, dan is de volatiliteit van bitcoin een bijzaak!
In de media
Het zal je niet zijn ontgaan dat de mediawereld op dit moment draait om het Oekraïne-conflict. Ook bitcoin speelt daarin een rol, en wordt meer en meer bekend als ‘conflict currency’. Nu niet direct in de stress schieten: daarmee bedoelen we dat het als geld geschikt is in perioden van aanvaringen, tweespalt, geschillen en strijd. Een uitkomst voor de afgezette democratische regering van Myanmar, een uitkomst voor demonstrerende Canadezen, en een uitkomst voor Russen en Oekraïners.
De laatste dagen is bitcoin regelmatig in het nieuws als ‘manier om sancties te omzeilen’. Althans, dat is wat sommige publicisten stellen, want de soep wordt in werkelijkheid niet zo heet gegeven als hij op Twitter of in het nieuws wordt opgediend. Hoe dan ook, het blijft een spraakmakend onderwerp waar journalisten deze week Bert voor consulteerden.
Samengevat:
- Het is zeer onwaarschijnlijk dat crypto gebruikt wordt als vluchtroute om sancties mee te omzeilen.
- Dat komt omdat de grote handelsplatforms zich aan de sancties houden enerzijds, en door het ontbreken van liquiditeit buiten die handelsplatforms anderzijds.
- Bitcoin biedt juist de burger – Russen én Oekraïners – de optie om aan een deel van de financiële gevolgen van het conflict te ontsnappen.
Meer lees en hoor je hier:
Joost van Kuppeveld
Laurens Verhagen
Liza van Lonkhuyzen/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data82779939-6c1c0d.jpg)
Kijk-, lees-, en luistertips
Video: Dit doen de sancties met de ‘normale’ Rus
Bij het wel en wee van de Oekraïense bevolking staan media uitgebreid stil. En terecht, de taferelen zijn verschrikkelijk. Deze week kwam ons ook een video vanaf de andere zijde van het conflict onder ogen. De bedoeling van de sancties tegen Rusland is om Poetin en consorten hard te raken. Helaas beperkt de schade van de sancties zich niet tot deze kleine groep oligarchen. Luister maar naar het verhaal van deze Russische YouTuber:
Podcast: De psychologie van geld
Eind 2020 publiceerde journalist Morgan Housel het boek The Psychology of Money. Een aantal van de concepten in dit boek passeren regelmatig de revue in Alpha-edities of podcasts die we produceren. Housel was afgelopen week te gast in de podcast van Tim Ferris om over zijn boek te praten. Erg interessante materie voor de serieuze bitcoiner, die van de denkkaders die Housel in zijn boek presenteert veel kan leren.
Tim Ferriss
Podcast: Mark Zuckerberg over de metaverse
De grote baas van Meta (voorheen: Facebook) was recent te gast bij Lex Fridman. Er is nogal wat te doen over de nieuwe koers die Zuckerberg vaart. De strategie draait sinds vorig jaar volledig om de metaverse, een digitale wereld die voor een groot gedeelte onze fysieke wereld moet gaan vervangen. Benieuwd hoe dat er dan uitziet? Luister dan het eerste gedeelte van deze podcast. En als je censuur op sociale media en de functie van klokkenluiders interessant vindt, moet je daarna zeker blijven hangen.
Lex Fridman
Podcast: CBDC’s - the good, the bad & the ugly
Het is inmiddels wel duidelijk dat het niet meer de vraag is of, maar wanneer alle soevereine staten hun eigen digitaal centralebankgeld hebben. Wij zijn, om ons mild uit te drukken, niet bepaald fan van deze ontwikkeling. Auteur en hoogleraar Nik Bhatia schuift aan bij Peter McCormack om zijn zorgen te delen. Een gesprek over het idee achter CBDC’s, de limitaties, het einde van free banking, en de rol die het lightningnetwerk spelen kan.
Peter McCormack
Podcast: Van wie wordt ons geld?
Ook in Nederland wordt er aan de CBDC-bel getrokken. SP-kamerlid Mahir Alkaya heeft er zelfs een boek over geschreven, met de titel Van wie wordt ons geld? Alkaya schrijft over de stille strijd tussen oppermachtige banken en opkomende uitdagers. In onderstaande podcast schuift hij aan bij journalist Thomas Bollen, om specifiek in te zoomen op de gevaren (en kansen) van CBDC’s.
In het kort
Deze week zat Fed-voorzitter Jerome Powell weer voor het Amerikaanse congres om te vertellen hoe de economische vlag erbij hangt, en vragen te beantwoorden van vooraanstaande Amerikaanse politici. Powell wordt wereldwijd gezien als een van de meest invloedrijke bestuurders; op wat hij zegt ligt een vergrootglas, en als het opschudding veroorzaakt, zie je dat vrijwel direct op financiële markten terug. De gehele hearing duurt meer dan 3 uur, maar we hebben de belangrijkste fragmenten voor je opgezocht.
We starten met de inflatieverwachting van Powell. Hij vertelt eerst over de march meeting van de FOMC, waarin wordt besloten of de rente verhoogd wordt. Centraal in zijn verhaal staat de onzekerheid die inherent is aan deze periode van conflict. Luister tot 26:23.
Daarna willen de congresleden natuurlijk weten hoe Powell dan nu tegen de sterk oplopende inflatie aan kijkt. Is de strategie veranderd? Luister tot 28:00.
En om de spagaat van Powell compleet te maken, moet hij later in het gesprek een antwoord formuleren op de vraag wat dan het effect is van de uitgebroken Oekraïne-oorlog op het idee van de opeenvolgende hikes die op de planning stonden als verkrapping van het monetair beleid. Dat hoor je hier; luister tot 35:58.
We gaan van inflatiebeleid naar zorgen over de prijs van grondstoffen en voedsel. Congresman Scott introduceert dat vraagstuk, waarbij de urgentie in zijn stem te horen is (tot 1:23:55). Powell erkent dat de problemen groot zijn, maar vertelt dat hij de tools niet heeft (tot 1:25:49) om het op te lossen. Merk op dat deze prijsstijgingen op langere termijn problematisch kunnen zijn dan de oplopende prijzen van olie en gas; die kunnen immers vlot herstellen als het conflict ten einde komt.
Na het voedseldebat maken we een uitstapje naar de functie van de dollar als reserve currency. In de bitcoin-echokamer kwam Powell’s opmerking regelmatig langs dat er ‘plek is voor meerdere’. Wat de context is van die uitspraak? Dat hoor je hier (tot 1:05:50).
We gaan door naar stablecoins. Diverse congresleden zien dat de positie van China ten opzichte van de VS in beweging is, waar China’s CBDC onderdeel van is. Ze vragen zich af of stablecoins in die context een functie kunnen vervullen. Powell doet zijn best om dit thema - dat duidelijk wat verder van zijn bed staat - te beantwoorden (tot 2:30:56).
Tenslotte kijken we naar wat er over bitcoin en crypto is gezegd. Dit onderwerp komt eigenlijk alleen langs bij de hamvraag of ze geschikt zijn om er sancties mee te omzeilen. De eerste keer dat Powell hier een vraag over moet beantwoorden (tot 31:48) is kennelijk niet bevredigend, want helemaal aan het eind wil Mr. Gonzalez er nog wat over horen (tot 2:46:56). Ook hiervoor geldt dat Powell zich niet op zijn best voelt; zowel crypto als sancties zijn niet zijn terrein. Hij geeft daarom diplomatiek aan dat in zoverre crypto gebruikt wordt om sancties te omzeilen, daar tegen opgetreden moet worden. Merk op dat die in zoverre in de media en op Twitter weggelaten is, waardoor het lijkt als Powell een ferm statement maakte tegen digitale valuta.
Tot zover de Powell en consorten. We gaan kijken naar wat er nog meer ter tafel kwam:
- Janet Yellen, de minister van Financiën van de VS, ziet de ophef rond bitcoin en sancties, maar lijkt zich niet al te druk te maken: “Het is niet zo dat die sector zonder meer gebruikt kan worden om dingen te ontwijken”, zegt de minister.
- Jake Chervinsky beaamt dat, en legt uit waarom het moeilijk is om crypto te gebruiken om sancties te omzeilen. Dat heeft te maken met toegang, voorbereiding, en liquiditeit.
- Het bitcoinverbod dat op tafel leek te liggen in Europa, is daar met één veeg weer vanaf gehaald. De paragrafen in het MiCA-voorstel van het EP zijn geschrapt.
- Ken je ze nog? Arthur Hayes en Benjamin Delo, de oprichters van BitMEX. Wellicht herinner je dat ze voor de Amerikaanse rechter zijn ontboden. In dat proces is een volgende stap bereikt: beide heren hebben schuld bekend. Schuld aan wat? Ze hebben verzaakt een “een anti-witwasprogramma bij BitMEX op te zetten, uit te voeren en in stand te houden.” Ze betalen allebei een boete van 10 miljoen dollar.
- Oekraïne heeft al meer dan 50 miljoen dollar aan crypto-donaties ontvangen en kondigde aan met een eigen airdrop van tokens te komen aan alle donateurs. Dat is overigens alweer van de baan. Er komen geen tokens, maar... NFT’s. Tja… wie had ooit gedacht dat we zoiets zouden opschrijven?
- EIN-DE-LIJK. Het tijdperk van trams en bussen verpakt in Floki Inu-reclame nadert zijn einde... in Engeland. Daar heeft de lokale Reclame Code Commissie besloten om de “Missed Doge, Get Floki” reclame te verbieden.
- NFT-handelsplatform OpenSea is begonnen met het blokkeren van gebruikers uit Iran. Dit heeft te maken met het feit dat Iran op de Amerikaanse sanctielijst staat en OpenSea als Amerikaans bedrijf moet voldoen aan de sanctiewetgeving.
- Foutje bedankt: Ethereum Node-as-a-Service-aanbieder Infura blokkeerde per ongeluk Venezuela de toegang tot hun diensten. En omdat de populaire Ethereum-wallet Metamask gebruik maakt van Infura, konden veel Venezolanen niet meer bij hun ethers. Reden van de fout? Het was de bedoeling om de separatistische Oekraïense provincies Donetsk en Luhansk te blokkeren, maar trof in plaats daarvan Venezuela...
- Coinbase CEO Brian Armstrong maakt het nog maar eens duidelijk: ze zullen voldoen aan de sanctiewetgeving, ook als dat betekent dat ze alle Russische gebruikers moeten blokkeren. Hij zal dat echter niet preventief doen, alleen als hij gedwongen wordt.
Meme van de week
Ten slotte
De afgelopen weken zijn erg hectisch geweest. Steeds gaan we de week in met een keurig gestructureerde agenda én plannen, en zien we naderhand dat onze aandacht opgeëist wordt door ontwikkelingen binnen en buiten de bitcoinmarkt die niet te negeren zijn. Maar die plannen in onze agenda’s verdwijnen niet; van uitstel komt geen afstel. Dat geldt ook voor datgene dat we voor Alpha in gedachten hebben.
Hoe komende week er ook uit komt te zien, weet dat we erg blij zijn met jou als abonnee! Dank!
Groet,
Bert, Bart, en Peter