Terwijl de Amerikaanse centrale bank deze week duidelijk te verstaan gaf dat ze toch echt de rente snel gaat verhogen, pakken zich de eerste donkere wolken samen boven de Amerikaanse economie. Geen beste combinatie voor de financiële markten. Maar misschien wel de reden dat we in 2030 een bitcoinkoers zien van boven de 1 miljoen dollar!
Marktupdate
Deze week stond voor de financiële markten in het teken van het rentebesluit van de Amerikaanse centrale bank en de aansluitende persconferentie van voorzitter Jerome Powell die afgelopen woensdag plaatsvonden.
Dat de rente deze maand nog niet verhoogd zou worden, dat was geen verrassing. Maar met name in de toespraak liet Powell veel ruimte voor frequenter verhogen dan de markt nu verwacht, en misschien zelfs zo nu en dan een verhoging van 0,5 procent in plaats van 0,25 procent.
Powell noemde als reden voor de snelle verkrapping dat de inflatie hardnekkiger en hoger is dan eerder verwacht, en denkt dat de economie sterk genoeg is om elkaar rap opvolgende verhogingen te absorberen zonder dat dit ten koste gaat van de werkgelegenheid.
Vorige week gaf president Biden een toespraak waarin hij expliciet uitsprak dat het aan de Federal Reserve is om de inflatie te beteugelen. Met de midterm-verkiezingen op komst lijkt Biden bereid om de financiële markten op het spel te zetten omdat blijvend hoge inflatie niet best is voor zijn populariteit onder de 40 procent die van paycheck naar paycheck leeft.
Deze week leek de markt zich erbij neer te leggen dat het extreem ruime beleid van de afgelopen jaren voorlopig echt van de baan is. In de grafiek hieronder zie je de Amerikaanse index van grote bedrijven (S&P 500), de index van techbedrijven (NASDAQ) en bitcoin. De helft van hun verlies ten opzichte van de jaarwisseling maakten ze in de afgelopen 7 dagen.
De stevige daling van de aandelenbeurzen ging gepaard met hoge volumes. De SPY en de QQQ zijn de ETF’s die de S&P 500 en de NASDAQ volgen, en die vestigden op 24 januari bij elkaar opgeteld een record van 170 miljard dollar handelsvolume.
Met het dalen van de aandelenkoersen, steeg de rente op staatsobligaties. In de grafiek hierboven tekenden we de 2-jaars rente. Om een completer beeld te krijgen, kijken we hieronder naar een breder spectrum aan looptijden.
Je ziet dat de laatste weken met name de kortere looptijden aan het stijgen zijn, terwijl de langere looptijden (10 en 30 jaar) redelijk vlak blijven. Dat kan een eerste signaal zijn dat de markt onheil verwacht. Het verschil tussen de 10- en 2-jaarsrente wordt vaak gezien als een goede voorspeller hiervoor. Die was vorig jaar nog 160 bps (1,6 procent) en is inmiddels gedaald naar 60 bps.
Op de grafiek hieronder zie je dat een negatieve ’10 minus 2’ een goede voorspeller is van zwakte op de beurs en recessies, de grijze vlakken. Als korte looptijden een hogere rente geven dan lange, dan noemt men dat ook wel een inverted yield curve.
Economie koelt af
De Fed kan de korte rente verhogen door de beleidsrente te verhogen, maar de lange rente wordt primair door de markt bepaald. En die geeft vooralsnog het signaal af dat de Fed niet veel ruimte heeft om te verhogen zonder dingen kapot te maken.
Het IMF publiceerde deze week de nieuwe economische vooruitzichten, bekend als de World Economic Outlook. Daarin stellen ze voor veel landen, waaronder de VS, de verwachte economische groei naar beneden bij. Als redenen worden de vastgoedcrisis in China genoemd, de verstoorde logistieke ketens, het vastlopen van het Build Back Better plan van Biden, en... de eerder dan verwachte verkrapping van het monetair beleid.
De Citigroup Economic Surprise Index (CESI) vertelt of de economische cijfers die bekend worden per saldo mee- of tegenvallen. Is de CESI heel positief dan zijn de economische omstandigheden verrassend goed. Meer werkgelegenheid en meer vertrouwen van inkoopmanagers en consumenten bijvoorbeeld. Sinds begin dit jaar is de CESI negatief: economisch nieuws bestaat vooral uit tegenvallers.
Na de Fed-bijeenkomsten deze week hebben de geldmarkten zich gepositioneerd voor vijf renteverhogingen, waarvan de eerste in maart, terwijl de economie afkoelt. Geen beste combinatie.
Dat brengt ons bij drie mogelijke scenario’s:
- De Fed heeft gelijk, de economie is sterk en de inflatie hardnekkig, en de sterke verkrapping pakt goed uit. De inflatie daalt terwijl de economie goed blijft draaien en financiële markten niet crashen.
- De komende zes maanden blijkt dat de economie verzwakt en de inflatie uit zichzelf al wat daalt. De Fed besluit om tóch minder snel te verkrappen. En knap kunstje, want balanceren boven een ravijn.
- De economie verzwakt terwijl de Fed onverminderd doorgaat met verkrappen. De Fed offert de aandelenbeurzen op voor de inflatie.
Wij neigen naar scenario 2 en 3. In beide gevallen is het uiteindelijk gunstig voor bitcoin. Een nog veel grotere groep vermogensbeheerders zal erachter komen dat de centrale banken wereldwijd klem zitten. Ze kunnen geen kant op. De enige optie is een ruim monetair beleid. Aanhoudend lage rente, opkoopprogramma’s, liquiditeit.
En dan? Dat betekent dat obligaties gegarandeerd verlies opleveren als je compenseert voor inflatie. Zodra dat besef indaalt, ligt een everything bubble voor ons waar we ons nu nog nauwelijks een voorstelling van kunnen maken. Wie daar het meest van profiteert? Dat zou best eens bitcoin kunnen zijn, en in het kielzog een waaier van andere crypto-assets.
Bitcoinkoers boven de 1 miljoen
Hebben we de bodem al gezien? Dat is de vraag du jour. Het zou kunnen, maar is naar ons idee onwaarschijnlijk. Denk nog even terug aan de twee scenario’s voor 2022 uit onze vooruitblik.
In het bullish scenario verwachten we dat in de range van 30.000 tot 40.000 dollar een bodem wordt gevormd in de komende 2 maanden en dat de koers in het tweede kwartaal herstelt naar boven de 1 trillion dollar grens op 53.000 dollar per bitcoin.
Er zijn best aanwijzingen voor dit scenario. Zo zien we dat entiteiten met meer dan 1000 bitcoins, de whales, weer zijn overgestapt van verkopen naar kopen. Dit zijn gemiddeld genomen professionele en ervaren spelers die weten wanneer bitcoin goedkoop en duur is. Willy Woo formuleerde het als volgt: ‘Whales sold down in November and December, this has now switched back to accumulation. This may be the early signs of the expected redeployment of institutional money.’
Een ander signaal voor professionele kopers kwam van analisten die de orderboeken op grote exchanges in de gaten houden. Zij zagen patronen die wijzen op TWAP-kopers die orders van honderden miljoenen dollars opsplitsen en elke paar minuten een stukje aankopen. Bijvoorbeeld hier op Binance en Coinbase.
Ook zien we uit de traditionele financiële wereld de eerste positieve geluiden komen. Zo bekeerde macro-analist en handelaar Sven Henrich zich publiekelijk van een kritisch observator van deze ‘highly emotional space’ tot een ‘bitcoin supporter’.
In de toelichting op zijn ommekeer laat hij best wat ruimte voor meer zwakte bij bitcoin op de korte termijn, maar ziet dat als een goed instapmoment voor de lange termijn:
So with rate hikes coming and the Fed supposedly rolling off it balance sheet will Bitcoin not continue to suffer? It may well do that and for me that then offers a long term entry point, as I sense the correlation dynamic will change in due time, but I’ll get to that point later.
De ‘veranderende dynamiek’ en de ‘lange termijn’ legt hij later uit. Hij verwacht dat als aandelenmarkten gaan corrigeren, dat een deel daarvan naar bitcoin overstapt:
I propose that the coming long valuation adjustment in the broader market will have current holders of equities eventually seek for an alternative and Bitcoin as a digital asset class will offer such a long term venue. There is a hell of a lot of more money in equities than there is currently still in Bitcoin. And heck, perhaps my own conversion process is sign of things to come.
Ook ARK Invest, onder andere bekend van de grote innovatie/tech ETF’s, deed een flinke duit in het zakje. In hun jaarlijkse rapport Big Ideas 2022 leggen ze uit waarom ze bitcoin een grootse toekomst toedichten. Als wereldwijd settlement network, als revolutie in de energieproductie en als digitaal goud. In 2030 zien ze een bitcoinkoers van boven de 1 miljoen dollar voor zich.
Terug naar de bitcoinkoers. Gaan we in de range van 30.000 tot 40.000 een bodem zien in de komende maanden? We zouden kunnen letten op accumulatiepatronen zoals Richard Wyckoff die beschreef, zie de grafiek hieronder. Andere bodemformaties kunnen natuurlijk ook, het is slechts illustratief.
Maar wis ook ons bearish scenario niet uit. Mochten de financiële markten verder in de stress raken, dan zou ook bitcoin verder omlaag gedrukt kunnen worden, en zelfs capitulatie meemaken zoals in de bearmarkt in 2015 en in 2019 en de coronacrash in 2020.
Dan zien we koersen tussen de 20.000 en 30.000 dollar. Daar liggen de realized price op 24.000 dollar en het 200-weekse voortschrijdend gemiddelde op 20.000 dollar. Dat zijn koersen die in eerdere capitulaties ook geraakt werden.
In beide scenario's zou het komende kwartaal (of iets langer) wel eens een geweldig moment kunnen zijn om voor de lange termijn in te stappen. Tenminste, als je verwacht dat bitcoin in de komende tien jaar een steeds grotere rol gaat spelen in het wereldwijde geldsysteem. Denk je dat bitcoin gaat verdwijnen? Blijf er dan uit weg. Want de weg voor ons kon wel eens hobbelig zijn!
In de media
NPO Radio 1 - De crypto crash uitgelegd
Sinds eind vorig jaar dalen de prijzen van cryptomunten. Die van bitcoin en ether halveerden zowat, en bij kleinere altcoins is de schade vaak nog een stuk groter. Dat behoeft voor jullie natuurlijk weinig uitleg, maar de gemiddelde radioluisteraar heeft geen idee wat er aan de hand is. Daarom werd Bert ingevlogen voor een bijdrage aan Podcast De Dag. Wat is er aan de hand, en wat betekent dit voor de vele particuliere beleggers in cryptovaluta?
De Nieuwe Wereld - De strijd om ons geld
Vorige week vrijdag zaten Bert en Peter bij De Nieuwe Wereld, samen met journalist Thomas Bollen en econoom en Ons Geld-voorzitter Martijn Jeroen van der Linden. Onderwerp van gesprek: de woekerende strijd om ons geld, aangevoerd door centrale banken en grote techbedrijven. De derde speler? Bitcoin. We voeren een open gesprek over hoe die hierin een plek kan krijgen. Twee delen:
WTC Business Club - Economisch vooruitzicht 2022
Dit is zo’n event waar je Bart op zijn best ziet: in het Engels uitleggen hoe de wereld van cryptovaluta’s eruit komt te zien in 2022. Onder leiding van moderator Ronnie Overgoor vertelt hij over de toekomst van de voor dit publiek ‘nieuwe decentrale munten’. Leuk item om door te sturen aan iemand die nog eens over de basis wil of moet horen.
Ik weet je wachtwoord - Hackers & crypto
In de podcast ‘Ik weet je wachtwoord’ onderzoekt techjournalist Daniël Verlaan (RTL) duistere verhalen die online spelen. Elke aflevering duikt hij in een nieuwe zaak en gaat hij ook het gesprek met de hackers aan. Dit keer stond crypto op de agenda, en mocht Peter in een stuk duiding voorzien en de aflevering met een positieve noot afsluiten. Goed voor een weekendwandeling!
Daniël Verlaan / De Stroom
Lehman Sisters - Een glas halfvol genuanceerde bitcoins
Een paar weken geleden kreeg Peter een verzoek van een voor hem onbekend medium: de nieuwsbrief Lehman Sisters. Erachter schuilt de jonge nieuwsbrief van Vincent van der Borg, die daarmee toegang geeft tot “zijn economische brein, relevante boekbesprekingen en de leukste Random Picks uit internationale media als TIME, Rest of world, Financial Times en TechCrunch”. Een mooi rijtje om tussen te staan met Ons geld is stuk, toch? In elk geval was het een goede aanleiding om samen met Vincent de wereld van bitcoin te verkennen.
Vincent
Kijk-, lees-, en luistertips
Longread - De wet van Nakamoto-Gresham
Wellicht heb je weleens van de wet van Gresham gehoord. Het is een empirische stelregel uit de (monetaire) economie, die stelt dat de omloop van ‘slecht geld’ die van ‘goed geld’ verdringt. Maar wat daarmee precies bedoeld wordt? En of dat ook op bitcoin van toepassing is? Die vragen beantwoordt Josef Tětek, de oprichter van de Tsjechische versie van het Mises Instituut, in een prettig leesbaar stuk op BitcoinMagazine.com.
Josef Tětek
Podcast - De toekomst van bitcoin
Je hoort Bert regelmatig in de Cryptocast langskomen als analist. Maar deze week was hij er als gast om te vertellen over zijn perceptie van de bitcoinjaren die voor ons liggen. “Hij geeft op lange termijn aan positief te zijn, maar ziet een grote hoeveelheid krachten die op dit moment aan bitcoin trekken”, schrijft de redactie zelf. “Daarnaast praten we over het geloof in de vierjarige cycle. Klopt dat nog wel?” Reden genoeg om terug te luisteren!
Longread - Bitcoin als pioniersoort
Als wát? Juist ja. Een pioniersoort is een soort die een leeg gebied koloniseert, zoals een dorre woestijn. Het kan een plant of dier zijn, maar ook een bacterie, alg of korstmos. Of bitcoin. Althans, dat stelt Brandon Quittem (verbonden aan Swan Bitcoin) in een essay over bitcoin mining, en manieren waarop dat bitcoin in staat stelt om braakliggend terrein een nieuwe functie te geven. Degene die liever luistert dan leest, kan hier terecht.
Brandon Quittem
Video - "Line Goes Up - The Problem With NFTs"
Als er één video is die je deze week bekijkt, laat het deze dan zijn. Laat je vooral niet afschrikken door de lengte (dik twee uur), want dit relaas van Dan Olson is het beste dat we in tijden hebben gezien. Hij werkt in verschillende stappen toe naar de premisse van de video: het probleem met NFT's. Dat doet hij door bitcoin uit te leggen, daarna ethereum uit te pluizen en daaruit volgende problemen met NFT's bloot te leggen.
Podcast - "The breakdown of trust"
Een tijdje terug tipten we een de podcast van Tim Ferris, waar hij Balaji Srinivasan te gast had. Een aanrader voor iedereen die graag de verschuivingen op politiek en economisch gebied in de gaten houdt. Deze keer is Balaji te gast bij Peter McCormack, waar ook journalist Glenn Greenwald aansluit. Samen praten ze over Amerika, China, de media, techreuzen en bitcoin.
Peter McCormack
In het kort
Deze week werd het belang van bitcoin op het wereldtoneel weer eens onderstreept. Toegegeven, het staat echt nog lang niet bovenaan de agenda van wereldleiders, maar het is ook niet meer irrelevant. Zo neemt Putin het op voor bitcoin mining als industrie in Rusland, omdat het concurrentievoordelen oplevert. Biden sprak zich op zijn beurt ook uit over bitcoin en cryptovaluta’s; die moeten volgens hem “met het oog op de nationale veiligheid” goed gereguleerd worden. De derde president die deze week de aandacht op bitcoin vestigde komt uit Turkije. Erdoğan heeft de opdracht gegeven te onderzoeken welke kansen er voor Turkije liggen. Een indrukwekkende week, maar onthoud: hoge bomen vangen veel wind.
Verder deze week:
- Het Brusselse parlementslid Christophe De Beukelaer laat zijn salaris dit jaar uitbetalen in bitcoin. “We kunnen niet langer onwetend blijven over deze nieuwe wereld”, schrijft hij op zijn eigen website.
- Bij Five Star Bank, een Amerikaanse commerciële bank, kunnen klanten nu bitcoin kopen en bewaren. De bank werkt daartoe samen met NYDIG, die ook de New Yorkse Flushing Bank heeft aangehaakt om dezelfde diensten te gaan leveren.
- De plannen van Meta (Facebook) om een eigen stablecoin te lanceren lijken definitief in de prullenbak te zijn beland. Naar verluidt zijn alle (technologische) assets verkocht aan Silvergate Capital voor een schamele 200 miljoen dollar.
- Mocht je je afvragen of Tesla nog steeds al haar aangekochte bitcoin in kas heeft: dat is zo. Er ligt nog steeds bijna 43.000 BTC in kas, ter waarde van 1,26 miljard dollar.
- In Thailand worden de regels rond het gebruik van bitcoin flink verkrapt. Dienstverleners mogen geen goederen en diensten meer aanbieden in ruil voor bitcoin. Het zou gaan om risicobeperkende maatregelen, die volgens de Thaise centrale bank gericht zijn op het behoud van financiële stabiliteit.
- NFT update: handelsplatform OpenSea schijnt Solana NFT's toe te voegen. Dat terwijl deze nieuwe layer 1 blockchain de nodige problemen kent de afgelopen tijd. Doordat het aantal transacties explosief gestegen is loopt de chain geregeld vast of komen transacties helemaal niet door. Overigens gaat het ook bij OpenSea niet allemaal goed. Door een "exploit" werden deze week meerdere bored apes gestolen. Alhoewel, gestolen.. Code is Law toch?
- Over naar ethereum, waar men ETH2.0 omdoopte in Consensus Layer. Volgens de ethereum foundation klopt de associatie die mensen hebben met ETH2.0 niet meer. Het is namelijk geen opvolger van ETH1.0, maar het werkt samen met ETH1.0. Mooi verhaal, maar zou het misschien ook iets te maken hebben met het constante uitstelling van de overgang naar proof of stake?
- De SEC is niet te spreken over de manier waarop MicroStrategy haar bitcoin in de boeken heeft staan. Dat zit zo: bitcoin moet je wel afschrijven als de prijs daalt, maar waardeer je niet omhoog als de prijs stijgt. Je raadt het al, daardoor is de waardering van MicroStrategy de afgelopen tijd flink gedaald.
- Sluiten we af met het IMF: die vragen El Salvador nogmaals bitcoin te schrappen als wettig betaalmiddel. De schulden van het land stijgen, maar de economie stagneert. Alsof dat nog niet genoeg is, voegt bitcoin daar nog extra risico's aan toe, aldus het IMF. Wat Bukele daarvan vindt? Dat zie je in de meme van de week.
Meme van de week
Ten slotte
Het zijn rumoerige tijden op financiële markten. En dan hebben we het niet alleen over de koers, maar ook over wat zich op geopolitiek en juridisch vlak afspeelt. We zijn blij dat we die periode met jullie beleven, en niet enkel met zijn drieën opgescheept zitten. We houden onze ogen, oren en neuzen open, en zorgen ervoor dat jullie niets missen van wat zich op het wereldtoneel afspeelt!
Groet, fijn weekend,
Bert, Bart, en Peter