Het was weer zover deze week: Jerome Powell mocht aantreden om nogmaals een jumbo rate hike aan te kondigen. Dat was echter niet zo spannend. Waar het echt om ging is of JPOW aan zou kondigen dat de komende hikes minder hoog zouden worden. Hoe dat afliep lees je in de marktupdate. Daarnaast zijn er verschillende bitcoin mining bedrijven in de problemen geraakt en was er sprake van een critical bug op het lightning netwerk: ook daarover praten we je bij. Verder natuurlijk een aantal leuke podcasts en alle andere nieuwtjes van afgelopen week. Fijn weekend!
Op dinsdag 6 december 2022 staan we op het podium van Tivoli. We gaan er een speciale Satoshi Radio-aflevering opnemen, samen met meer dan 250 bezoekers. Het wordt een fantastische avond waarop we gaan terugblikken op de belangrijkste gebeurtenissen van 2022. Na de liveshow, die om 20:00u start, kan je direct deelnemen aan de meetup die erop volgt. Daar kan je onder het genot van een hapje en een drankje napraten.
Kom je ook? Een ticket bestellen doe je hier. Tot dan!
Marktupdate
Jerome Powell had een zware klus te klaren op woensdagavond om half acht Nederlandse tijd. Namens het Federal Open Market Committee (FOMC) van de Amerikaanse centrale bank moest hij de media toespreken.
Een half uur eerder was een bericht uitgegaan over het nieuwe monetaire beleid van de Fed. Daarin stond een passage die door de markt was uitgelegd als dovish — een aankondiging van minder agressieve renteverhogingen.
De koersen van aandelen, goud en bitcoin stegen. De rente en de dollar daalden. En dat was beslist niet de bedoeling.
Powell: ‘In eerdere persconferenties zei ik al dat er een punt komt waarop de rente niet veel verder omhoog hoeft, en we de rente minder snel gaan verhogen’.
Maar daar zijn we nu nog lang niet, vervolgde hij: ‘It is very premature to think about pausing rate hikes’. Sterker nog, we moeten rekening houden met een hogere terminal rate omdat de arbeidsmarkt maar sterk blijft, en de inflatie hoog.
De terminal rate is de hoogste rentestand die deze cyclus bereikt zal worden. Op 16 september schatte de markt die in op 4,4 procent. De Fed zag zelf in september 4,6 procent als hoogste punt. De markt prijst inmiddels 5,2 procent in.
Het gaat, zo merkte Powell op, om de combinatie van drie dingen: hoe snel stijgt de rente, hoe hoog komt die, en hoe lang blijft die op dat niveau. Dat bij elkaar bepaalt de mate van verkrapping en de kans dat de inflatie succesvol teruggebracht wordt naar het doel van 2 procent.
En dan volgt misschien wel de belangrijkste overweging van de hele avond. Powell beschrijft een asymmetrie.
- Als we te snel, te ver of te lang verkrappen, dan kunnen we altijd nog krachtig omkeren en genereus verruimen.
- Als we onvoldoende verkappen en daardoor de inflatie niet onder controle krijgen, dan raakt die verankerd in het economisch denken van de bevolking, en dan staan we buitenspel.
De mogelijke gevolgen van te weinig verkrappen zijn veel ernstiger dan die van te veel verkrappen.
Zijn boodschap was helder, de Fed stopt voor niets en niemand tot de inflatie voldoende omlaag komt of de geldmarkt in acute problemen komt. Aandelen? Huizen? Banen? Niets mee te maken.
Dus geen fed pause en geen fed pivot. Nog niet.
Wanneer dan wel? Want die terminal rate schuift steeds verder op naar boven. Wanneer zijn we er?
Voor het antwoord moeten we een inschatting maken van de ontwikkeling van de inflatie in de VS, en dan in het bijzonder de kerninflatie. En dat is zeker op maandniveau omgeven door onzekerheid.
Forward looking indicators, zoals grondstoffenindexen, industriële activiteit en voorraden geven het signaal dat de inflatie in de loop van de eerste twee kwartalen van 2023 flink omlaag komt. Een andere wind gaat er bij de Fed dus in beginsel nog even niet waaien.
Even terug naar de eerste grafiek. Het is opvallend dat bitcoin veel meer de lijn van goud volgt dan die van aandelen. Doet ons denken aan de recente blockchain letter van Pantera Capital, het grootste cryptofonds ter wereld, met 4,5 miljard dollar in beheer:
It’s likely that ‘digital gold’ [..] can decouple and trade independently like gold.
Steeds vaker horen we dat analisten bitcoin afzonderen van alle andere crypto-assets. Ethereums overstap naar proof-of-stake draagt hier alleen maar aan bij. Er is nu nog maar één betekenisvol proof-of-worknetwerk in de wereld. Winner takes all.
Laten we eens naar de miners kijken. Core Scientific waarschuwde als eerste voor een mogelijk faillissement. ’s Werelds grootste beursgenoteerde miner kan de lopende schulden niet meer dragen. De dag na de aankondiging verloren de aandelen meer dan 70 procent aan waarde. Ze staan nu 98 procent lager dan aan het begin van dit jaar.
Maandag kwam miner Argo Blockchain met een soortgelijk bericht. Ze wilden 24 miljoen pond aan financiering ophalen, maar dat mislukte. Argo meldde de Britse toezichthouder dat ze zonder kapitaalinjectie het minen binnenkort moeten stoppen.
Donderdag kwam naar buiten dat ook Iris Energy in de problemen zit. Volgende week zullen ze een betaling op hun 103 miljoen dollar aan schuld vermoedelijk niet kunnen doen.
In de grafiek hieronder zie je de opbrengsten in dollars per hoeveelheid rekenkracht. Je herkent misschien vaag de vorm van de bitcoinkoers erin, met de twee pieken in 2021. Maar omdat ook de hashrate een rol speelt in de berekening, zien we steeds lagere niveaus na juni dit jaar.
Het vermoeden kan ontstaan dat ‘de miners’ als collectief in de problemen zitten, en dat daarmee de beveiliging van bitcoin onder druk staat. Of, anders gezegd, dat de integriteit van bitcoin als administratie in het geding is. Daar is gelukkig geen sprake van.
Of een specifieke miner last heeft van de huidige lage opbrengsten hangt van veel factoren af. Zoals het soort apparatuur dat gebruikt wordt, de contracten met energieleveranciers en de financiering.
Het is vrijwel zeker dat de komende maanden een handjevol miners ermee moet stoppen. Failliet, teveel risico genomen, te oude apparatuur, niet meer te redden. Omdat zij stoppen met minen, wordt het voor de resterende miners automatisch winstgevender.
Deze omstandigheden, een lage koers en hoge hashrate, vormen een soort schoonmaakprogramma. De zwakste miners ruimen het veld en de sterkste blijven over. Hieronder zie je een schema van Alkimiya waarin ze deze mining cycle illustreren.
Geen bedreiging voor het voortbestaan van bitcoin dus, maar misschien wel voor de prijs? Hadden die miners niet bitcoin in de kluis die ze nu gedwongen moeten verkopen?
Glassnode becijfert dat miners gezamenlijk 78.000 bitcoin bezitten die ze na het minen nog niet verkocht hebben, zie de grafiek hieronder.
Sam Rule, analist bij Bitcoin Magazine Pro, laat zien dat beursgenoteerde miners bij elkaar in september zo’n 34.000 bitcoin bezitten. Maar de tabel hieronder laat nog iets anders zien.
De twee miningbedrijven die het zwaar hadden, Core Scientific en Argo, zijn al maanden bezig met verkopen. Uit een recente melding bij beurswaakhond SEC blijkt dat Core Scientific eind oktober nog maar 24 bitcoin over had.
Het is onwaarschijnlijk dat door de druk op de miners tienduizenden bitcoins op de markt gedumpt gaat worden. Het is eerder een geleidelijk proces van afbouwen van de kaspositie.
Andersom geldt wel dat als de bitcoinkoers nu nog veel verder daalt, dat meer miners in de problemen komen. Daarvoor lijkt wel een externe schok nodig, bij de huidige koers lijkt de interesse van verkopers niet erg groot meer.
De seller exhaustion constant is ontworpen om dit fenomeen zichtbaar te maken. Deze metric geeft een lage waarde als de koers nauwelijks meer van z’n plaats komt en veel mensen op verlies staan. Of om precies te zijn, het product van Percentage Supply in Profit and 30-day price volatility.
Hieronder zie je ‘m in een grafiek met aantekeningen van Glassnode erbij. Op Twitter merkten ze op dat in 6 van de 7 voorgaande keren dat de seller exhaustion op dit niveau stond er een stevige beweging omhoog volgde.
Okay, dus onder de huidige omstandigheden zijn verkopers niet meer bereid om tegen de huidige prijzen te verkopen. Maar er is geen enkele garantie dat dit ook deze keer resulteert in een beweging omhoog.
Er kunnen vier soorten dingen gebeuren om uit dit prijsbereik te bewegen:
- Intern en positief. Nieuwe gebruikers. Nieuwe toepassingen. Een nieuwe hype en fomo.
- Intern en negatief. Problemen de technologie. Problemen bij cryptobedrijven. Angst en paniek.
- Extern en positief. Een macro-economisch regime waarin beleggers meer risico willen nemen. Speculanten.
- Extern en negatief. Een macro-economische schok. Falende markten. Beleggers verkopen alles wat ze verkopen kunnen.
Wat opvalt is dat de twee positieve krachten vooral op langere termijn hun uitwerking hebben. Dat duurt nog even, of het moet opbouwen. Het risico zit dus vooral aan de onderkant.
De liquidity map van DecenTrader illustreert dat er aan de onderkant ook meer geconcentreerde liquidatierisico’s zitten. Beleggers die in de problemen komen als de koers daarnaartoe daalt.
De komende week zou dit voor turbulentie kunnen zorgen:
- 4 november Amerikaanse arbeidsmarktcijfers
- 8 november Amerikaanse midterm verkiezingen
- 11 november Amerikaanse CPI-cijfers
We zijn benieuwd of de bitcoinkoers zich net zo koest houdt als tijdens de FOMC-persconferentie!
Kijk-, lees-, en luistertips
Podcasts: De problemen bij techbedrijven, de invloed van inflatie op overheden en wat is Macro?
We hebben drie podcasts voor je uitgezocht deze week, te beginnen met een vaste klant in deze rubriek: Money Talks van the Economist. Deze week gaat het over de moeizame periode waar verschillende techbedrijven zich in bevinden. In de podcast worden de techbedrijven opgedeeld in drie categorieën: de movers (Uber), de streamers (Spotify, Netflix) en de creepers (Meta). Hieruit blijkt dat er een aantal factoren zijn waar alle bedrijven last van hebben, maar er ook factoren zijn waar het ene soort bedrijf meer last van heeft dan het andere.
Podcast nummer twee gaat dieper in op de effecten van inflatie. We weten inmiddels allemaal wat voor effecten inflatie heeft op onze portomonnee: als de lonen niet meegroeien dan gaat onze koopkracht achteruit. Een realiteit die we inmiddels zelfs in Nederland kennen. Een andere factor is de (politiek) de-stabiliserende werking die inflatie heeft. Econoom en Historicus Bradford DeLong geeft in de Ezra Klein Show tekst en uitleg bij de vorige keer dat dit gebeurde, in 1970.
Laatste podcast van deze week is een introductie in de wereld van de macro-economie. Als je deze nieuwsbrief leest dan heb je er vast wel is van gehoord. De marktupdate van Bert is een voorbeeld van macro-economische analyse: kijken naar de economie en economische systemen als geheel. Dat is direct de reden waarom het belangrijk is voor bitcoiners, aangezien de digitale munt onderdeel is van dat grotere economische systeem. In deze aflevering geeft Alfonso Peccatiello een crash course macro-economie. Zeer interessant!
Video: Hoe gaat ons pensioen er in de toekomst uitzien?
Normaal zijn we er niet zo'n fan van om politiek op te nemen in de nieuwsbrief, maar deze week maken we een uitzondering. Waarom? Omdat de bijdrage van Pieter Omtzigt in de tweede kamer gister meer een college was dan een politiek statement. Wij hebben de video "per ongeluk" aangezet en voor dat we het wisten waren we 90 minuten verder. Gelukkig is ons pensioenstelsel opgebouwd uit drie pijlers (in de video gaat het over de tweede pijler), maar duidelijk is dat de derde pijler (individueel pensioen opbouwen) steeds belangrijker gaat worden. En daar kan bitcoin weer een mooie rol in spelen.
In het kort
Twee keer in korte tijd heeft het lightningnetwerk een flinke optater gekregen. In beide gevallen speelde bitcoinontwikkelaar Burak Keçeli de hoofdrol. Laten we daar eens induiken.
Op 9 oktober tweette Burak over een bijzondere bitcointransactie. Het was hem gelukt om een zogeheten multisig-transactie verwerkt te krijgen. Multisig staat voor multi-signature, en dat betekent dat er bij het ondertekenen meerdere sleutels betrokken zijn. Nu is dat niet zo bijzonder; voor het openen van een lightningkanaal heb je bijvoorbeeld altijd twee sleutels nodig. Nee, Burak ging voor het ongewone en haalde er 998 uit de kast. De eerste 998-uit-999 multisig-transactie ooit was een feit.
I just did a 998-of-999 tapscript multisig, and it only cost $4.90 in transaction fees.https://t.co/CvBHaRAqPu
— Burak (@brqgoo) October 9, 2022
Hartstikke leuk, zo’n transactie, ware het niet dat iets later bleek dat een groot deel van het lightningnetwerk erdoor disfunctioneerde. Nodes die gebruik maakten van de software van Lightning Labs (lnd, of Lightning Network Daemon) konden de transactie niet verwerken. Binnen een paar uur werd een nieuwe versie uitgebracht om het probleem op te lossen.
We gaan naar 2 november. Weer plaatst Burak een tweet waarin hij verwijst naar een transactie, zij het dit keer met een cryptische beschrijving.
Sometimes to find the light, we must first touch the darkness.https://t.co/dhCwF0DxpE
— Burak (@brqgoo) November 1, 2022
Waar Burak de eerste keer op zoek ging naar grenzen rond het gebruik van handtekeningen, was deze keer een datalimiet zijn doelwit. Na de SegWit-upgrade (2017) worden gegevens van handtekeningen gesplitst en los van elkaar opgeslagen. Het losgetrokken deel noemt men witness data, en daar is logischerwijs beperkt ruimte voor. Bekijk je de details van Burak’s transactie, dan zie je een lange lijst met lege witness items. In totaal zijn het er 500.001, een getal waar we zo op terugkomen.
Net als een paar weken geleden is er inhoudelijk niets mis met deze transactie. Ze zijn weliswaar bijzonder, maar voldoen aan het bitcoinprotocol. Toch begon kort na het verwerken van deze transactie het lightningnetwerk opnieuw te sputteren. Diverse lnd-gebruikers merkten dat hun node niet meer bijgewerkt werd en trokken aan de bel. Enkele uren later verscheen een nieuwe versie van de software om het probleem op te lossen.
Dit vraagt om wat reflectie. Laten we beginnen bij wat er onder de motorkap aan de hand is geweest.
Voor het draaien van een bitcoin node heb je software nodig. De meest gebruikte is bitcoind, ook bekend als de Bitcoin Core Daemon. Maar dat is niet de enige implementatie van het bitcoinprotocol. Er zijn bitcoinontwikkelaars die geheel eigen software gebruiken, maar er bestaan ook bitcoind concurrenten, zoals btcd.
Nu moet je weten dat btcd ten opzichte van bitcoind vrijwel geen voordelen biedt. Toch komt het regelmatig voor dat ontwikkelaars het gebruiken. Dat zit zo. Door de manier waarop btcd ontwikkeld is, kunnen componenten ervan los gebruikt worden in andere software. Het fungeert dan als het ware als bibliotheek van herbruikbare tools om het werk makkelijker te maken.
Handig... totdat blijkt dat btcd fouten bevat. Dat was beide keren dat het lightningnetwerk geraakt werd het onderliggende probleem. In bepaalde componenten van btcd werden striktere voorwaarden gesteld aan bitcointransacties dan het protocol voorschrijft. Zo kon het gebeuren dat bitcoin- en lightningnodes die draaien op btcd valide transacties niet op de juiste manier verwerkten. Maar óók lnd-nodes die hun data krijgen van een bitcoind-node waren de pineut: intern wordt door lnd gebruik gemaakt van de ondeugdelijke btcd-componenten, waardoor de valide transacties alsnog voor problemen zorgden.
FWIW as of May 1st 2023, next year, btcd will have spent 10 years chasing the impossible goal of compatibility with Bitcoin Core. Kinda sad really.https://t.co/GZtJkIy50T
— Peter Todd (@peterktodd) November 2, 2022
Goed, stap terug. In beide gevallen was Lightning Labs snel met het uitbrengen van bijgewerkte software. Dat is prettig, maar neemt niet het risico op problemen weg. Welke problemen?
Het is niet zo dat de lightning nodes helemaal offline waren. Sats door bestaande kanalen verschuiven kon bijvoorbeeld nog gewoon. Enkel operaties waarvoor de onderlaag vereist is, bitcoin’s blockchain, werkten niet meer. Logisch, want door het weigeren van een valide transactie ontkoppelen ze zichzelf van het netwerk. Daardoor zijn deze lightningnodes vatbaar voor gesjoemel met bestaande kanalen; malicious channel closes. Kortom, ze kunnen hun sats kwijtraken. Dat is makkelijk opgelost door de nodesoftware bij te werken, maar dat moet de node-eigenaar dan wél optijd doen. En daar heeft Lightning Labs geen controle over.
Nu we het over de techniek en de gevaren hebben gehad, is het tijd voor het laatste perspectief op de ontstane heisa. Op Twitter barstte al snel een vurig debat los over de manier waarop deze ‘hack’ heeft plaatsgevonden. Waarom heeft een bitcoinontwikkelaar zoveel tijd en energie gestoken in het misbruiken van deze bug? En waarom deed hij dat op een manier waarop gebruikers erdoor geraakt kunnen worden? Was dit allemaal wel verantwoord?
Let's be very clear here - deliberately constructing transactions which put lnd users' funds at risk is totally unacceptable behavior for a security researcher.
— Matt Corallo (@TheBlueMatt) November 1, 2022
This is the opposite of "responsible disclosure". https://t.co/JbiyTDiWRa
De meeste bitcoinontwikkelaars zijn het erover eens dat dit weinig te maken heeft met responsible disclosure. Als je een kritische bug vindt, “neem dan contact op met de tegenpartij, wees geduldig, en richt geen schade aan”, luidt het devies. Er is een minderheid met andere meningen, van mensen die het prima vinden hoe dit verliep (bitcoin is immers ‘money for enemies’), tot mensen die waarde zien in het opschudden van een ecosysteem.
Saillant detail is dat de laatst misbruikte bug twee weken eerder al gemeld was bij Lightning Labs door een andere bitcoinontwikkelaar. Elizabeth Stark, de oprichter van Lightning Labs, leek de aandacht daarvan af te leiden door het voorval te politiceren. Onderwerp van gesprek werd de intentie van Burak, wie hem financierde, en de mogelijkheid dat het om een gerichte aanval op haar bedrijf gaat. Deze slachtofferrol werd haar niet in dank afgenomen, maar daar gaan we verder niet op in. Als je het leuk vindt, kan je Stark’s timeline nog eens doorscrollen.
Voor jou als lezer is de takeaway tweeledig. Vergeet niet dat software moet uitharden, en dat het lightningnetwerk nog relatief jong is. Het is tof om te gebruiken, maar daar kleven risico’s aan. Zet dus niet al je centen vast in een betaalkanaal. En, tenslotte, zorg goed voor je nodes. Dat houdt onder meer in dat je een manier bedenkt waarop je bericht krijgt als er een kritieke update door te voeren is.
Met dat achter de kiezen, kijken we naar het overige nieuws. Wat dat betreft is het een beetje komkommertijd:
- Derivatenbeurs Deribit slachtoffer van miljoenenhack. Volgens de beurs was hun zogeheten hot wallet het doelwit. Zo’n wallet is direct bereikbaar via het internet. In totaal maakten de criminelen 28 miljoen dollar buit. Deribit zegt dat gebruikers schadeloos gesteld worden. Het ontstane gat wordt gevuld vanuit de bedrijfsreserve.
- Bitcoinwereld viert whitepaper day. Satoshi Nakamoto introduceerde bitcoin veertien jaar geleden. Hij beschreef het geldsysteem in een acht pagina’s tellend document, die overigens goed leesbaar is. Jaarlijks staan bitcoiners wereldwijd op 31 oktober even stil bij dit moment. Proost, dus ;-)
- Ontslagrondes bij grote cryptobedrijven. Niet alleen bitcoinminers hebben het zwaar. Ook bij gevestigde namen in het cryptodomein moet worden gesneden in de kosten. Op woensdag verscheen bericht van voorgenomen ontslagrondes bij Galaxy Digital (20 procent van het personeel), BitMEX (30 procent), en Digital Currency Group (10 procent).
- MoneyGram laat gebruikers crypto aan- en verkopen. Met 150 miljoen gebruikers is de betaaldienst bepaald geen kleine speler. Het bedrijf laat via een persbericht weten dat Amerikanen cryptovaluta’s kunnen kopen, verkopen, en bewaren in de MoneyGram-app. Deze dienst wordt onder water gefaciliteerd door de broker Coinme.
- Vraagtekens bij kaspositie van Alameda Research. CoinDesk heeft een document onder ogen gekregen met besloten informatie over de balans van het bedrijf. Alameda is onderdeel van het bedrijventerrein van Sam Bankman-Fried, die ook FTX bezit. Het bedrijf heeft 14,6 miljard dollar aan assets op de balans, waarvan een groot deel in FTT-tokens. Dat is de munt die FTX uitgeeft. Het leidt tot speculatie over de verwevenheid tussen FTX en Alameda en de gezondheid van de boeken van Alameda.
- Vermogensreus Fidelity start bitcoinhandel voor consumenten. De dienst heet Fidelity Crypto en ondersteunt twee munten, bitcoin en ether. Het bedrijf zegt dat de handel vrij is van commissies, maar merkt daarbij op “rekening te houden met een spread van 1%”. Dat is het verschil tussen de vraag- en biedprijs. Met dit business model treedt Fidelity in de voetsporen van Robinhood en Binance.US.
Meme van de week
Ten slotte
Zo, je bent weer helemaal bij! Deze week hebben we de laatste hand gelegd aan de inrichting van het communityplatform waar we jullie binnenkort graag verwelkomen. We beginnen met een kleine groep testers, en pakken dan snel door met de rest van de Alpha’s. Zin in!
Groet, goed weekend,
Peter, Bert, en Bart