Weer een week waar bitcoin zich kranig heeft geweerd in een wereld vol onzekerheden. Waar we vorige week de executive order van de Amerikaanse President Biden hadden, kwam deze week de EU in actie: er verscheen opeens een anti proof-of-work amendement in de MiCA wetgeving. Daarnaast raast de oorlog door, voert de FED haar eerste rentewijziging door en stijgt ook deze maand de inflatie. Genoeg om over te schrijven dus.
Marktupdate
Vorige week lieten we een grafiek zien met de bitcoinkoers van de afgelopen drie maanden, en daarbij een aantal kenmerkende gebeurtenissen.
Rechts in het luchtledige stond een pijl naar 16 maart om 19.00 uur: het uur waarin de Amerikaanse centrale bank haar besluit over de rente bekend zou maken en bij monde van voorzitter Jerome Powell een toelichting zou geven.
Hieronder dezelfde grafiek nog een keer, maar nu met de afloop erbij. De rente werd met 0,25 procentpunt verhoogd, precies zoals de markt verwachtte. De toelichting gaf weinig verrassingen en liet weinig onzekerheid open. De markt was tevreden: nergens waren grote schokken te zien.
De bitcoinkoers is met 40.500 dollar zo’n 1000 dollar hoger dan vorige week vrijdag. Geen paniek en geen euforie. Het is haast symbolisch dat de koers zich in het middel van de trading range nestelt, het gebied (blauwe balk) waar de koers eerder telkens agressief doorheen sneed.
In zijn toespraak wees Jerome Powell een aantal keer op de geweldige staat van de Amerikaanse economie om aan te geven dat het verkrappen van het monetair beleid geen enkel probleem zal opleveren:
‘The american economy is very strong and well positioned to handle tighter monetary policy.’
Op de vraag of hij niet bang is om de economie in een recessie te brengen, antwoordde hij als volgt:
‘The probability of a recession within the next year is not particularly elevated. Aggregate demand is currently strong [..], the labor market is also very strong [..], household and business balance sheets are strong. All signs are that this is a strong economy, one that will be able to flourish. Not to say withstand but certainly flourish as well.’
En daar zit de zwakke plek in het verhaal. Powell schetst een scenario waarin hij de Amerikaanse economie ongeschonden door de ellende heen loodst. En die strategie valt en staat bij de stelling dat de economie zo buitengewoon sterk is dat het met gemak dit jaar acht renteverhogingen kan verwerken, en daarbovenop quantitative tightening wat volgens Powell grofweg het effect heeft van een negende renteverhoging.
Laten we eens wat recente signalen over de economie langslopen.
In Europa verschuift de toon van optimistisch naar voorzichtig. Een voor een stellen analisten hun groeiverwachtingen naar beneden bij. Het CPB meldde deze week in een aanvulling op hun eerdere rapport dat het tot de mogelijkheden behoort dat we dit jaar nog in een recessie belanden. En dat ging dan expliciet niet om de worst case.
In China zorgen omikron-uitbraken voor lockdowns. Het land heeft nauwelijks gevaccineerd en vreest ziekte en sterfte. Hieronder zie je het verschil tussen Hongkong en Nieuw-Zeeland.
De Chinese economie stond er al niet best voor. Denk nog even terug aan de vastgoedcrisis en de problemen met Evergrande in november. Ook stonden Chinese bedrijven vanuit de VS onder druk om transparanter te worden. Voeg daar de onzekerheid vanuit de oorlog in Oekraïne bij en de recente corona-uitbraak en je krijg onderstaande grafiek van de Hang Seng Tech-index uit Hongkong.
Vanaf het hoogste punt is deze index bijna 70 procent gedaald, tegen een ruime 20 procent voor de Amerikaanse tech-index NASDAQ.
De Chinese overheid greep deze week in met een variant op ‘whatever it takes’. Termen als: financiële markten stabiliseren, substantiële maatregelen, beleid dat gunstig is voor de markt. Lees: direct ingrijpen in de markt.
De kop in het Financieele Dagblad woensdag luidde ‘Spectaculaire rally in China en Hongkong’ - die kop gaat over het met (A) aangeduide stukje herstel.
In de VS komen steeds meer signalen binnen van afkoeling van de economie. Het sentiment onder consumenten verslechtert. De mate waarin consumenten verwachten dat de persoonlijke financiële situatie verslechtert staat op het hoogste punt sinds het begin van deze onderzoeken in de jaren 1940.
Producenten zijn al niet veel optimistischer. Het onderzoek onder productiebedrijven in New York State verraste met een stevige daling van de general business conditions.
De richting is telkens duidelijk: naar beneden. De 10y-2y spread van staatsobligaties daalde deze week voor het eerst sinds maart 2020 naar onder de 0,2% en komt gevaarlijk dicht in de buurt van een inverted yield curve, een voorspeller van een recessie.
Kortom, het fundament van de oersterke en bruisende economie waar Powell z’n beleid op baseert kon wel eens tegenvallen.
Tot slot, we kregen de vraag of in Europa ook spoedig de rente zal gaan stijgen. De ECB zelf is terughoudend en hint op het einde van dit jaar of pas begin volgend jaar. Klaas Knot, een van de haviken in de ECB, zei deze week in een interview dat ‘we na de zomer de handen vrij hebben om de rente te verhogen’.
Hij wijst er daarmee op dat er nu nog onconventioneel verruimend beleid actief is, de opkoopprogramma’s. Die zorgen voor een fictief lagere rente die men eerst naar nul terug wil brengen.
Die fictieve rente kun je zichtbaar maken met een schaduwrente. In de grafiek hieronder heb ik de Wu-Xia Shadow Rate voor VS en Europa getekend. Je ziet dat de schaduwrente van de VS al boven de nul stond voor de renteverhoging, en dat die in Europa nog (lang) niet in de buurt van de nul is.
Bitcoin wint aan kracht
Onzekerheid domineert de financiële markten:
- De oorlog in Oekraïne waar een grote spreiding in uitkomsten is
- De grondstoffencrisis die een breed spectrum omvat van energie (olie, gas, benzine) tot metalen en voedsel
- De vertraging van de economische groei
- Veranderingen in monetair beleid van de grote centrale banken
In de cryptowereld kwam daar nog bij:
- De executive order van Biden
- Stemming over impliciet verbieden van bitcoin in MiCAR
- Toespelingen op crypto als manier om onder sancties uit te komen
En onder dat alles is de koers behoorlijk stabiel: pessimisme en optimisme hebben een balans gevonden. Onderstaande grafiek van Glassnode laat dit mooi zien.
We zien de onzekerheid ook terug in de data. Op verschillende metrics past de huidige data niet bij een bullmarkt maar ook niet bij een bearmarkt. We zitten er een beetje tussenin.
De investeerders die historisch gezien vaak verkopen bij volatiliteit hebben inmiddels nog maar een heel klein deel van de bitcoins in handen. Een beeld dat past bij het einde van een bearmarkt.
Om nu nog veel lagere koersen te zien is noodzakelijk dat ook de investeerders die voor langere tijd vasthouden gaan verkopen. Dat zou kunnen als zich extreme omstandigheden voordoen, vergelijkbaar met maart 2020.
We zien de waarschijnlijkheid van scenario’s die voor een diepe crash zorgen langzaam afnemen. De markt reageert daarop met eerste tekenen van vertrouwen.
Structureel grotere vraag van institutionele partijen zien we nu niet, daarvoor kijken we bijvoorbeeld naar de holdings van ETFs, de discount op Grayscale en de premium op futures. Maar we zien wel af en toe tekenen van individuele grote investeerders, bijvoorbeeld in OTC-deals en outflows van exchanges.
Long term holders hebben het afgelopen half jaar veel sterker nog dan in eerdere periodes van dalende prijzen hun bitcoins vastgehouden. Dat zien we in metrics zoals illiquid supply en long term holder supply.
De mate waarin deze hodlers bitcoins van de markt halen zou je kunnen vergelijken met het aantal nieuwe bitcoins dat er door miners in omloop wordt gebracht. Glassnode heeft samen met David Puell een nieuwe metric ontworpen om dit zichtbaar te maken, de market inflation rate.
Op dit moment halen langetermijninvesteerders 7,6 keer zoveel bitcoin van de markt als er niet in omloop komt, een niveau dat historisch gezien overeenkomst met de latere fase van bearmarkten.
Dit kan bij deze prijsniveau's niet eindeloos doorgaan. Het aanbod van bitcoin dat beschikbaar is tegen de huidige koers neemt af. Ooit zal de prijs omhoog moeten om voldoende aanbod vrij te maken.
Kijk-, lees-, en luistertips
Interview: 'We hebben groei én inflatie telkens onderschat'
Interessant interview met Klaas Knot, de president van de Nederlansche Bank. In dit interview geeft hij toe dat de inflatie en de economische groei na de pandemie zwaar is onderschat. Toch vreest hij niet voor stagflatie en vindt hij ook de vrees dat eurolanden met hoge schulden in de problemen zullen komen overtrokken. Waarom? Lees het interview hieronder.
Marcel de Boer
Podcast: 'El Salvador bouwt aan een bitcoinwalhalla'
Het NRC Handelsblad maakt meerdere (kwalitatief goede) podcasts. Één van die podcasts is NRC Vandaag waarin elke dag een ander onderwerp wordt besproken. Deze week was het de beurt aan bitcoin in El Salvador. Buitenlandredacteur Merijn de Waal is op pad gegaan in het land in Midden-Amerika en vertelt wat hij tegen is gekomen. Hoewel er wat schoonheidsfoutjes in de reportage zitten, vonden wij het leuk om eens van mensen buiten de bitcoin-bubbel te horen wat ze van ons favoriete internetgeld vinden.
Naam::format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/podcasts/wp-content/blogs.dir/131/files/2020/12/nrcregulierepodcastvandaag.png)
Artikel: 'Op bezoek bij de cryptocowboys in het Wilde Westen'
Als we dan toch bij de reguliere media zitten meteen deze tip: het FD ging op bezoek bij één van de grootste bitcoinminers ter wereld. Nadat China het minen van bitcoin aan banden legde, zijn veel bedrijven verhuisd naar Texas in de VS. Buitenlandredactrice Barbara Noordermeer nam een kijkje en vertelt wat ze zag. Ondanks de (ook hier) aanwezige sneren richting bitcoin is het in de kern een erg interessant artikel, dat een mooi inkijkje in een enorm hard groeiende markt geeft.
Barbara Noordermeer
Artikel: 'Het dystopische potentieel van cryptocurrency'
Vorige maand werd ETHDenver gehouden, het grootste Ethereum evenement ter wereld. Natuurlijk was de bedenker van de munt, Vitalik Buterin, aanwezig om te praten. Time Magazine had de kans om hem te spreken. Een behoorlijk interessant artikel, waar Buterin ingaat op verschillende dingen die hem minder aan staan in de crypto wereld: hebzucht, egoïsme en andere vervelende menselijke trekjes. In het artikel vertelt of het mogelijk is om hier iets aan te doen.
Andrew R. Chow/Denver
Podcast: 'Is het einde van het Dollar tijdperk in zicht?'
Investeerder en ondernemer Nic Carter is een graag geziene gast in verschillende bitcoin-podcasts en dat is niet zonder reden: hij heeft de gave om op een rustige manier complexe zaken inzichtelijk te kunnen maken. In deze aflevering heeft hij het over het einde van de Dollar hegemonie: hoe lang kan de Amerikaanse munt nog de global reserve currency blijven?
Peter McCormack
Podcast: 'De financiële kosten van oorlog'
In deze podcast schuift Alex Gladstein (Chief Strategy Officer van de Human Rights Foundation) aan bij Marty Bent. Nu de oorlog in Oekraïne is uitgebarsten is dat natuurlijk het gesprek van de dag. De heren duiken in de financiële kant van oorlog: hoe betaalt een land voor het voeren van oorlog? Om dat te onderzoeken kijken ze naar de manier hoe Amerika de afgelopen 70 jaar haar oorlogen heeft gefinancierd.
In het kort
Afgelopen week stond de Europese cryptogemeenschap op zijn achterste benen. Even leek het erop dat Proof-of-Work het slachtoffer zou worden van MiCA, de Europese verordening die de cryptomarkt qua regels en toezicht moet harmoniseren. Dat liep met een sisser af; het gevreesde amendement vond geen steun, en legde het af tegen een neutraler alternatief. Voor degene die deze heisa gemist heeft: je bent het snelst bij door dit fragment van Satoshi Radio te beluisteren, waarin aanleiding, proces en uitkomst goed op een rij zijn gezet.
Dacht je dat het Europese wetsvoorstel om bitcoin’s Proof-of-Work in de ban te doen ridicuul was? Maak je borst dan maar nat, want in de Verenigde Staten ligt een initiatief op tafel waar je oren nog harder van gaan klapperen. De indiener? Senator Elizabeth Warren, die haar kruistocht tegen bitcoin naar een nieuw hoogtepunt heeft verheven.
Laten we naar de inhoud gaan. Gisteren stond een vergadering van het Amerikaanse bankcomité op de agenda. Het onderwerp: Understanding the Role of Digital Assets in Illicit Finance. Je begrijpt, tijdens zo’n vergadering zijn de hersengolven afgestemd op manieren waarop bitcoin - en crypto in de brede zin van het woord - misbruikt kunnen worden. Denk aan het omzeilen van de sancties die aan Rusland opgelegd zijn.
Tijdens deze beraadslaging nam Warren de gelegenheid om haar nieuwe geesteskind te onthullen, de Digital Asset Sanctions Compliance Enhancement Act of 2022. Samen met senators Warren, Reed, en Tester pleit ze ervoor om de regels rond het gebruik van cryptovaluta’s aan te scherpen. Op het eerste oog draait het wetsvoorstel om het risico dat sancties ermee vermeden worden. Zo zou het “de president de autoriteit geven om buitenlandse (crypto)bedrijven te sanctioneren als ze zaken doen met gesanctioneerde Russische entiteiten”.
We maken even een kort uitstapje van het wetsvoorstel naar de hearing van het bankcomité. Warren stelde een aantal vragen aan Jony Levin, medeoprichter van Chainalysis, over een hypothetische Russische oligarch die 1 miljard dollar aan cryptovaluta’s uit het zicht van de overheid wil houden. Kijk even naar dit filmpje, waarin duidelijk wordt dat Warren niet zozeer op de realiteit zit te wachten, maar op bevestiging van haar ongeïnformeerde beeld bij de manier waarop de cryptomarkt werkt.
Watch as @jony_levin tries to answer Sen. Warren’s questions about a hypothetical oligarch with $1 billion already in crypto pic.twitter.com/91upCRGwun
— Neeraj K. Agrawal (@NeerajKA) March 17, 2022
Dat fundamentele onbegrip lijkt ook te zijn doorgelekt naar het wetsvoorstel. In plaats van een wettekst met een specifiek doel, is het zodanig breed geformuleerd dat het zou leiden tot “ongrondwettelijke sancties tegen Amerikanen die de Russische oorlogsmachine helpen ondermijnen”, aldus Peter van Valkenburgh, onderzoeksdirecteur bij Coin Center. Dat zit als volgt.
Sectie 3 van het wetsvoorstel blijkt een stuk verder te gaan dan sancties gericht op bedrijven. Van Valkenburgh:
Met andere woorden, op basis van sectie 3 van het wetsvoorstel, kan je volledig buitengesloten worden van de wereldeconomie als je een bitcoin node draait op een Raspberry Pi in je meterkast, ook al heb je geen idee of intentie om iemand te helpen met het omzeilen van sancties.
De vierde sectie van het wetsontwerp gebiedt de minister van Financiën om een totaalverbod op te leggen aan exchanges en “non-custodial transaction facilitators” die interacteren met iets of iemand (waaronder een cryptocurrency-adres) waarvan bekend is dat het gerelateerd is aan een gesanctioneerde entiteit. Je begrijpt: dat is onmogelijk uit te voeren en ook niet te controleren. Het zet bovendien de deur open voor arbitraire maatregelen gericht op softwareontwikkelaars, miners en node operators:
Het is altijd de vraag hoe dit soort wetteksten tot stand komen. Is het pure onkunde? Angst voor het onbekende? Gebrek aan kennis? Een dubbele agenda? Wie het weet mag het zeggen. Het goede nieuws is dat het leger achter Warren’s dubieuze kruistocht steeds verder krimpt; intussen zou het zelfs tot een heuse splitsing hebben geleid op de linker flank. Men ziet het daarom vooralsnog als onwaarschijnlijk dat het Congres een dergelijk wetsvoorstel aanneemt.
Hoe dan ook, wordt vervolgd. En dat geldt natuurlijk ook voor de strubbelingen die ontstaan bij de vorming van en stemmingen over de Europese wetgeving die in de maak is; het laatste is daar niet over gezegd.
Verder deze week:
- In Oekraïne hebben cryptovaluta’s een plek gekregen in de wetboeken. Het doel is om de markt eromheen te legaliseren. Dat betekent nieuwe bedrijvigheid, maar ook extra lasten, zoals een registratieplicht, boetestructuren en toezichthouders. Wist je trouwens dat Oekraïense ambtenaren samen meer dan 45.000 BTC bezitten?
- Brian Chesky, de CEO van Airbnb, stelt dat zijn bedrijf werkt aan de acceptatie van cryptovaluta’s als betaalmiddel. Die uitspraak wordt breed uitgemeten. Maar voordat je een gat in de lucht springt: Brian roept iets dergelijks al jaren.
- Leden van het Amerikaanse congres hebben de SEC vragen gesteld over hun gedrag ten aanzien van cryptobedrijven. De centrale vraag is of die partijen anders behandeld worden, wat dat voor gevolgen heeft, en waarom dat volgens de SEC verantwoord is. Interessant om te zien dat druk op de toezichthouder nu ook van buiten de sector komt.
- Een deel van de uit China vertrokken miners vond zijn heil in Kazachstan. Dat besluit komt hen duur te staan. Het is onrustig in het land, niet in de laatste plaats door stroomuitval. Niet dat de miners daar wat mee te maken hebben, maar dat terzijde. De overheid heeft 67.000 miners in beslag genomen, ter waarde van 190 miljoen dollar.
- De Volkskrant kopte deze week: "Windparken en zonnevelden kunnen groene stroom niet kwijt, compensatie loopt in de honderden miljoenen". Doordat er op sommige momenten te veel elektriciteit wordt opgewerkt, moeten zonne- en windparken de productie stilleggen. Deze situatie lijkt ons uiterst geschikt om te experimenteren met bitcoin miners.
- Groot nieuws in de NFT wereld: Yuga Labs (het bedrijf achter de Bored Ape Yacht Club) neemt het intellectueel eigendom van de CryptoPunks NFT collectie over van Larva Labs. Dat klinkt complex, maar het is alsof Ajax de topspeler van Feyenoord zou kopen. Al moet gezegd worden dat het in dit geval in goed overleg is gegaan, aldus Larva Labs.
- We blijven even bij de Bored Ape Yacht Club: de holders van deze NFT hebben deze week namelijk een airdrop van het $APE token gekregen. De ApeCoin is het token dat gebruikt moet worden om de ApeCoin DAO in goede banen te leiden. Overigens wordt het token niet uitgegeven door Yuga Labs. De waarde van de aidrop? $130.000. Over geld printen gesproken...
- Elon Musk update: hij is nog steeds bullish over cryptocurrency en hij heeft nog steeds bitcoin, ether en doge (die hij ook niet gaat verkopen in de nabije toekomst). Einde bericht.
- Op een seminar heeft Edward Snowden zich uitgelaten over het risico van Central Bank Digital Currencies. Volgens de man achter Wikileaks zijn de risico's gemakkelijk uit te tekenen: het geeft de overheid volledige controle over de financiën van haar burgers.
Meme van de week
Ten slotte
Voilá, je hebt het einde bereikt van de mooiste weekendkrant die er is. We bevinden ons in een vreemde tijd waarin grote systemen onder druk staan; politiek, oorlog, financiële markten, klimaat. En als je dan je raam uit kijkt, zie je een strakblauwe lucht, alsof er niets aan de hand is. Vergeet niet om daarvan te genieten. Dat gaan wij ook doen, zodat we volgende week weer voor een bomvolle Roundup kunnen zorgen!
Goed weekend,
Bart, Bert, en Peter