In de VS stond deze week 7 procent inflatie op de borden. Zal de Fed de rente verhogen, en misschien zelfs beginnen aan QT, het tegenovergestelde van QE? Zelfs als de Fed de rente verhoogt naar 1 of 2 procent weten alle obligatiebeleggers zeker: wel risico, geen rendement. Wat betekent dit voor bitcoin?
Marktupdate
We hebben een lelijk record neergezet vorig weekend: de meeste dagen van koersdaling achter elkaar in ruim twee jaar. Dat past prima bij het marktsentiment dat we in de Roundup van vorige week beschreven: bloed in de straten en extreme fear.
Hoe is het ons sindsdien vergaan? De markt leek bevangen door angst voor een nóg krachtiger ingreep van de Amerikaanse centrale bank dan tot nu toe gedacht.
Vorige week schreven we over de notulen van de Fed. Daar werd ineens gesproken over balance sheet normalization. Laten we eens kijken wat ze daarmee bedoelen.
Quantitative easing (QE): de centrale bank koopt obligaties op de open markt om daarmee de rente omlaag te brengen. Immers, hoe meer mensen geld aan je willen uitlenen, des te minder rente hoef je te betalen. Dat ging in 2021 in de VS met 120 miljard dollar per maand. Die obligaties komen bij de Fed op de balans te staan. Tijdens QE groeit de balans van de centrale bank.
Tapering: Eind vorig jaar begon de Fed met het afbouwen van de maandelijkse aankopen, elke maand een beetje minder: tapering. Merk op dat er dan nog steeds sprake is van QE, alleen steeds minder ruimhartig. De balans van de centrale bank groeit minder snel.
Als je blijft taperen dan komt er vanzelf een punt dat het maandelijkse opkoopbudget nul is geworden. Dan is er geen sprake meer van QE. De balans groeit niet meer.
Quantitative tightening (QT): de centrale bank verkoopt de obligaties zodat de rente stijgt en de balans weer krimpt. In de VS gebeurde dit in 2018, maar er is lang niet zoveel verkocht als er daarvoor is gekocht.
Door te spreken over het normaliseren van de balans hintte de Fed op QT en dat is een stapje verder dan alleen het afbouwen van QE. Dat zorgde voor een schrikreactie op de financiële markten, waarbij met name risicovolle beleggingen het moesten ontgelden. Zo daalde Tesla in een paar dagen 20 procent. En bitcoin moest het ook ontgelden.
Het wachten was deze week op de inflatiecijfers uit de VS die woensdag precies zoals verwacht binnen kwamen op 7,0 procent. In combinatie met de rente van rond de 0 procent is dit pijnlijk — we schrijven daar uitgebreid over in Ons geld is stuk. Maar het was niet hoger dan verwacht, en dus geen reden voor een nieuwe schrikreactie.
Dat is hoe markten werken: er is een verwachting, en die is verwerkt in de koers. Als er iets onverwachts gebeurt, dan moet de markt die nieuwe informatie verwerken.
Op dit moment verwacht de markt dat de Fed dit jaar 3 tot 4 keer de rente verhoogt. En de mogelijkheid van QT is dus inmiddels ook ingeprijsd. Kortom: je zou zeggen dat de koers op basis van macro-nieuws uit de VS verder niet kan dalen.
Inflatie
Nog even over die inflatie in de VS. We hebben het de afgelopen maanden vaak gehad over inflatie in Nederland en Europa. Daar is men stellig in de overtuiging dat de inflatie tijdelijk is en dat we geen renteverhogingen hoeven te verwachten.
In de VS ligt dat anders. Daar zijn duidelijke signalen zichtbaar van verhoging van lonen, en dus een mogelijke loonprijsspiraal. En dus de angst voor langdurig hoge inflatie, en dus de sterkere reactie door de Fed. En natuurlijk in november midterm-verkiezingen, dus er is ook wat politieke spanning over de economie.
De 7 procent inflatie van december is het hoogste punt sinds 1982, toen de inflatie ook 7 procent was. De rente was toen rond de 12 procent, en nu rond de 0 procent.
Het gevolg? Obligaties zijn nu ‘rewardless risk’. Of zoals analist Corné van Zeijl vandaag in het FD schreef: ‘Ziehier het beeld van het meest logische scenario voor de komende jaren: wel risico, geen rendement.’
Merk op dat iedereen met spaargeld in feite ook obligatiebelegger is: de rente op spaargeld volgt die op de obligatiemarkten. Hetzelfde geldt voor de waardeontwikkeling van je pensioenaanspraken. Pensioenfondsen hebben een groot deel van het vermogen in obligaties, vaak wettelijk verplicht.
Overigens is de eerste zin in de alinea daarna in het stuk van Van Zeijl minstens zo belangrijk: ‘Een dergelijk scenario ligt ook voor aandelen op de loer.’
Wat gaan beleggers doen als blijkt dat de inflatie wel iets omlaag komt, maar blijft steken op 3 of 4 procent, terwijl de ECB de rente op -0,5 procent houdt, en de Fed misschien verhoogt naar 1 procent? Hoe lang accepteren ze een gegarandeerd verlies van 3 procent per jaar?
Een zoektocht naar rendement betekent meer risico nemen. Van Amerikaanse staatsobligaties naar Braziliaanse, en van AAA-rated corporate debt naar junk bonds.
En als er geen vraag meer is in de markt dan springt de Fed toch gewoon bij? In de bankencrisis ging de balans van de Fed van 1 naar 2 biljoen dollar. In de coronacrisis van 4 naar 9 biljoen. What’s next? 20 biljoen? 100 biljoen?
Naar mijn idee is dit het plan: we houden de rente een jaar of tien lang zo’n 3 tot 4 procentpunt onder de inflatie, terwijl de economie groeit en er geen begrotingstekort is. Als dat lukt, dan zijn de schulden in verhouding tot de economie zo’n beetje gehalveerd.
Kans dat het lukt? Zeer klein. Het is als honderd kilometer per uur rijden in dichte mist. Dat lukt misschien eventjes, maar uiteindelijk gaat het mis. En tot die tijd moet iedereen met vermogen, particulier en professioneel, z’n eigen plan trekken. En steeds vaker zou bitcoin ook onderdeel van dat plan kunnen zijn.
Het bitcoinnetwerk
Over de bitcoinmarkt is deze week niet zo heel veel te zeggen. We zien patronen in de data die op bodemvorming duiden, zoals we vorige week ook al benoemden. Maar die potentiële bodem is pas een bodem als de bulls achtereenvolgens de 45.600, 47.000 en 53.000 dollar heroveren.
In de tussentijd is het wel aardig om even naar de gezondheid van het bitcoinnetwerk te kijken. Vandaag wil ik onderstaande grafiek van de hash rate laten zien, de rekenkracht van het bitcoinnetwerk, en een van de zaken die de veiligheid van het netwerk bepaalt.
De hash rate is niet rechtstreeks te meten. Hij wordt berekend vanuit de difficulty en de block time. Als bij een bepaalde moeilijkheidsgraad de blokken met een bepaalde tussentijd gevonden worden, dan impliceert dat een bepaalde rekenkracht.
Maar het verband tussen rekenkracht en de tijd tussen blokken is sterk aan toeval en spreiding onderhevig. Een veelgemaakte fout is op basis van een korte meetperiode conclusies trekken. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid miners in Kazachstan als daar de stroom uitvalt.
Daarom heb ik in onderstaande grafiek het 30-daags voortschrijdend gemiddelde genomen, zodat we zeker alle toevallige variatie kwijt zijn. En dan wordt duidelijk zichtbaar: de rekenkracht is nog nooit zo hoog geweest als nu!
Dat is een belangrijk signaal. Natuurlijk vanwege de veiligheid, hoewel je dan ook moet kijken naar de mate van decentralisatie. En vanwege de veerkracht: ook als 40 procent van alle apparatuur wereldwijd wordt uitgezet, dan blijft alles werken. Maar zeker ook vanwege het vertrouwen dat miners en hun investeerders blijkbaar hebben in de toekomstige winstgevendheid. En dus in een hogere koers en toenemende adoptie van bitcoin!
In de media
BOOS!: ‘XPOSE lijkt een pump & dump’
Een cryptoscam van eigen bodem, dat zie je niet elke dag langskomen. Precies daarom deed XPOSE-protocol de wenkbrauwen fronsen. Veel beloftes, een nutteloos token en een boel jonge mensen die met lege handen achterbleven. Tim Hofman (BOOS!) en Aäron Loupatty (BNR) sloegen de handen ineen voor een samenwerking. Eén van de uitkomsten daarvan is een special van BOOS!, waarin onze eigen Peter mocht uitleggen wat een pump & dump precies is. Daarnaast geeft hij bruikbare tips om dit soort scams te herkennen.
De Balie: ‘Het cryptokruispunt: gevaar of geschenk?’
In De Balie worden debatten gevoerd over allerlei onderwerpen. Deze keer was het de beurt aan crypto’s. Helaas moest het debat verplaatst worden naar de digitale wereld, door de aanhoudende coronaregels. In de discussie had Bert de eer om te vertellen over bitcoin. Andere gezichten aan tafel waren FD-journalist Joost van Kuppeveld, ING-hoofdeconoom Teunis Brosens en Jurgen Goossens, hoofddocent bij de universiteit van Tilburg. Zeer de moeite waard om te kijken, want de discussie is prachtig in beeld gebracht.
Scheefgroei: ‘Hoe betalen we over 50 jaar?’
Om het compleet te maken was Bart deze week te zien in het programma Scheefgroei, waar Jeroen Pauw uitzoekt waarom zoveel zaken in Nederland zo ongelijk verdeeld zijn. In deze afsluitende aflevering ging het vooral over vooruitkijken. Hoe ziet de wereld er over 50 jaar uit? Skip naar ~14 minuten is onderstaande video en je hoort wat Bart erover denkt.
De Volkskrant: ‘Wat is web3?!'
In de nieuwsbrief hebben we het er al vaker over gehad: web3. Wat is het precies? En is het nu een hype of zit er daadwerkelijk iets achter. De Volkskrant deed deze week een gooi naar een antwoord middels dit artikel. En natuurlijk vroegen ze onze eigen Bert om hen van wat duiding te voorzien.
Pieter Sabel
Kijk-, lees-, en luistertips
Podcast: ‘The changing world order’
In aflevering 410 van The Investors Podcast kwam Ray Dalio langs. Voor wie hem niet kent: Dalio is de oprichter van Bridgewater Associates, ’s werelds grootste hedge fund. In deze aflevering bespreekt hij de groeiende kracht van China, waarom cash & bonds een slechte investering zijn, en hoe je kan slagen door radically truthful te zijn.
The Investor’s Podcast Network
Artikel: ‘My first impressions of web3’
Misschien wel het meest gedeelde artikel van deze week. Moxie Marlinspike (voormalig CEO van Signal) dook in de wereld van web3 en zetten zijn ongezouten mening op papier. Zijn conclusie? Hij zag dezelfde krachten aan het werk als op het ‘oude’ internet; gebruikers gaan geen servers draaien en platforms bewegen sneller dan protocollen. Benieuwd wat hij daarmee bedoelt? Pak een kop koffie, en duik onderstaand artikel in. En heb je de smaak te pakken? Lees dan ook even de reactie erop van niemand minder dan Vitalik Buterin.
Artikel: ‘Bitcoin 2021 Annual Review’
Onversneden bitcoiner en cypherpunk Jameson Lopp heeft nog nét binnen de deadline zijn terugblik op 2021 online gezet. En omdat Lopp altijd een interessante kijk heeft op de technische kant van bitcoin, maken we graag een uitzondering en nemen we dit artikel nog mee in de Alpha. Bereid je voor op een hoop statistieken.
Podcast: ‘BitKassa en Bitcoin City"
Een van de leukste podcasts van deze week vonden we de Connect the World-aflevering met BitKassa-oprichter Patrick van der Meijde. Een gesprek over het onboarden van winkeliers, het opzetten van de Nederlandse bitcoin city en de vergelijking met bitcoin beach in El Salvador. Zeker het kijken (of luisteren) waard!
Podcast: ‘The problem with the BIS"
De laatste tip van deze week is er een voor de liefhebber van monetaire economie. Host Stephan Livera gaat namelijk met Sam Callahan in gesprek over de BIS: de Bank of International Settlements. Wat is dat eigenlijk voor club en wat zijn ze van plan? En welke implicaties hebben Central Bank Digital Currencies op onze privacy? Dit, en meer, hoor je in deze podcast.
In het kort
Wat een qua nieuws redelijk nietszeggende week leek te worden, werd op de valreep gered door De Nederlandsche Bank. Zij besloot een onderzoeksrapport online te zetten over de koolstofvoetafdruk van bitcoin. Zoals vaker ging dat gepaard met een tendentieuze oneliner: ‘402 kg CO2 per Bitcoin-transactie’. Hoewel de auteurs van de paper het bestaan van het lightningnetwerk erkennen, hebben ze vrijwel geen energie gestoken in het belichten van alle ontwikkelingen rond bitcoin die een drukkend effect hebben op de voetafdruk. Je begrijpt: dat was voer voor een draadje op Twitter, die zijn weg vond naar een artikel in de Quote, en voor een stuk over DNB’s bevindingen in Trouw niet eens nodig bleek te zijn.
Afijn, nog veel werk te verzetten, want over klimaat, energie en uitstoot is het laatste nog niet gezegd. Naast het energiedebat viel ons het volgende op:
- Deze week werd er een block gemined door een zogeheten solo miner. Dat is een miner die alleen te werk gaat, en zijn geluk en opbrengsten niet deelt met anderen. Leuk, denk je wellicht, maar daar tegenover staat dat de kans om een block te vinden erg klein is. Om precies te zijn: 0,000073%. Tóch gebeurde het deze week, toen block 718.124 gevonden werd. Om het verhaal nog specialer te maken: twee dagen later werd block 718.319 gemined door een andere eenpitter.
- De in Amerika populaire betaal-applicatie Cash heeft ondersteuning voor het lightningnetwerk toegevoegd aan de app. Op het moment van schrijven is deze functionaliteit nog niet voor alle gebruikers beschikbaar.
- Het nieuw opgerichte Bitcoin Legal Defense Fund gaat bitcoin-ontwikkelaars helpen met de verdediging in voor hen vijandige rechtszaken, maakte initiatiefnemer Jack Dorsey (ja, hij weer) deze week bekend. De afgelopen jaren is het namelijk vaker voorgekomen dat bitcoin core-developers zich meer bezig moesten houden met de rechtszaken die aangespannen werden dan met het ontwikkelen van bitcoin.
- Strike is gelanceerd in Argentinië. De lightning-app van CEO Jack Mallers moet het voor miljoenen Argentijnen mogelijk maken om goedkoop digitaal te kunnen betalen en te kunnen sparen in bitcoin. Daar is volgens Mallers behoefte aan omdat de inflatie in het Zuid-Amerikaanse land dit jaar de 55 procent aantikt. Vreemd genoeg lijkt het er echter op dat er op dit moment alleen USDT verstuurd kan worden binnen de app en geen bitcoin.
- Je hebt ze ongetwijfeld langs zien komen de afgelopen maanden: de tweets van Nayib Bukele waarin hij aankondigt “de dip te hebben gekocht”. Bloomberg maakte het rekensommetje en kwam erachter dat de president van El Salvador geen geboren handelaar is, want tot nu toe staat hij zo’n 12 miljoen dollar in de min.
- Voorzitter van de FED Jerome Powell had het deze week niet alleen over de hoogste inflatie sinds 1982. Hij vertelde ook waarom Kraken tot nu toe nog geen banklicentie heeft gekregen in de Amerikaanse staat Wyoming en hij kondigde aan dat de FED “binnen nu en een paar weken” met een rapport over CBDC’s en Cryptocurrency naar buiten komt.
- Deze week was het precies 13 jaar geleden dat de eerste “echte” bitcoin transactie is verstuurd. Op 12 januari 2009 stuurde Satoshi Nakamoto 10 bitcoin naar de (inmiddels) legendarische bitcoin developer. En weet je wat het leuke van bitcoin is? Dat je deze transactie op je eigen node terug kan vinden. Zoek naar block 170. Heb je geen node? Kijk dan hier.
- Het koninkrijk Tonga koerst af op zilver; in de loop van 2022 moet bitcoin daar als wettig betaalmiddel zijn aangenomen, schrijft een voormalig parlementslid op Twitter. Tonga is overigens klein van formaat. In het hele koninkrijk wonen zo’n 100.000 mensen.
- Volgens de Wall Street Journal buitelen Turken over elkaar heen in een vlucht naar bitcoin en Tether (USDT). De redenen: afwaardering van de overheidsmunt en verloren vertrouwen in de slagkracht van het regime.
- Iran maakt zich klaar om cryptovaluta’s toe te staan voor de afwikkeling van betalingen op de internationale markt. Hoewel het hier adoptie betreft, is het niet per se een ontwikkeling dat de acceptatie van bitcoin op korte termijn versoepelt; Iran staat op menig sanctielijst.
Meme van de week
Ten slotte
Dat was hem weer! We hopen dat we jullie weer hebben voorzien van een stevige portie signaal, leuke nieuwtjes en interessante lees- en luistertips. Wij gaan in ieder geval lekker het weekend in, om er volgende week weer volle vaart tegenaan te gaan. Tot dan!
Groet,
Bert, Bart en Peter