De tornado(.cash) die vorige week de kop opstak raasde deze week keihard door de cryptocurrency wereld. Het begon met het blokkeren van het Tornado.Cash smart contract door verschillende (centrale en decentrale) partijen. De discussie ging daarna vooral over de vraag of censuur ook op protocol niveau mogelijk zou zijn. Is de merge van Ethereum in gevaar? We proberen je in deze Alpha een kijkje in de rabbit hole te geven en je te voorzien van alle informatie die tot nu toe naar voren is gekomen. Enjoy!
Marktupdate
De koers van bitcoin lag het grootste deel van de week tussen 23.000 en 25.000 dollar. Vanmorgen daalde de koers snel naar 21.500 dollar. Geen grote bijzonderheden, en voortzetting van de zijwaartse markt die half juni ontstond na de Celsius-crash.
In bovenstaande grafiek zie je dat de koersen al zo’n twee maanden rond de blauwe en paarse lijn slingeren. Dit zijn de 200-weekse moving average en de realized price.
In eerdere bearmarkten bleken dat koersniveau’s te zijn waar voldoende vraag was om de bodem van een cyclus te vormen. De grafiek hieronder laat dit zien.
Je ziet daarop ook dat een bearmarkt niet zomaar voorbij is. Na het verlaten van het prijsbereik rond de 200-weekse moving average en de realized price (de groene vakjes) duurde het in 2015-2016 en in 2019-2020 nog ruim een jaar voordat de vorige recordkoers werd doorbroken.
De tijd daartussen kenmerkt zich door afwezigheid van hype en grootschalige aandacht van consumenten, en aandacht voor bouwen van nieuwe technologie, producten, diensten, bedrijven en communities.
Tot nu toe, natuurlijk. Want er is geen enkele garantie dat de geschiedenis zich herhaalt. Geen garantie, maar wel sterke aanwijzingen.
Want onderliggend aan deze sprongsgewijze groei van de marktwaarde van bitcoin is de groei van het netwerk. Daarmee bedoelen we het geheel van gebruikers en hun onderlinge activiteit. Betalers, spaarders, investeerders, winkeliers, programmeurs, knutselaars, bankiers, ondernemers, enzovoorts.
In deze Alpha lieten we een aantal manieren zien om de groei in adoptie te vertalen naar de groei in marktwaarde.
Als je verwacht dat de adoptie van bitcoin doorgaat, en het door steeds meer mensen voor steeds meer verschillende toepassingen in gebruik genomen wordt, dan is het redelijk om te verwachten dat ook de koers daar in de komende jaren weer bij aansluit.
Dit is ook de investment thesis van Raoul Pal en Jurrien Timmer die in deze video met elkaar hierover in gesprek gaan. Zij zien een bijzonder rol weggelegd voor de snelheid waarmee de wereldwijde geldhoeveelheid groeit. Wellicht schrijven we hier binnenkort nog een losse Alpha over.
Glassnode maakte begin juli onderstaande grafiek waarin je het aantal actieve entiteiten ziet. Er is verschil tussen bull- en bearmarkten, maar daar doorheen loopt een stijgende trend.
We hebben het er de laatste maanden vaak over dat er bovengemiddeld veel onzekerheid is. Er zijn meerdere scenario’s te maken die flink verschillen maar wel allemaal plausibel zijn.
Het afgelopen half jaar was de hoofdrol weggelegd voor de macro-economische omstandigheden. Inflatie, de reactie daarop door centrale banken, en het mogelijke gevolg van hun ingrijpen in de vorm van vertraging van economische groei of zelfs een recessie.
Binnen crypto zagen we onrust over strengere regelgeving en de ineenstorting van bedrijven die teveel risico hadden genomen, met Celsius als vaandeldrager.
Daar komt nu ‘de merge’ van ethereum bij. Nu het moment is vastgesteld (rond 15 september) wordt zichtbaar welke praktische gevolgen het gaat hebben. Zoals Coinbase die stortingen, opnames en handel stopzet rondom de merge en een deel van de ethereum-community die de bestaande proof-of-work chain wil voortzetten.
Dit alles overwegend is onze analyse dat deze omstandigheden vragen om terughoudendheid en voorzichtigheid, waarbij we verschillende mogelijkheden openhouden.
In de komende twee maanden zal veel duidelijk worden. Hoe de merge uitpakt, maar zeker ook hoe inflatie & recessie zich ontwikkelen.
De markt heeft de beleidsbeslissing van de Fed op 27 juli, de inflatiecijfers op 10 augustus en de notulen van de Fed-vergadering op 17 augustus als dovish beoordeeld. De hoop dat de inflatie kan worden bestreden zonder de economie in een pijnlijke recessie te brengen laaide weer op. Zou die soft landing er dan toch komen?
Er kwam ruimte voor risk assets om wat te herstellen. Opvallend was dat aandelen het de afgelopen twee maanden veel beter deden dan bitcoin, zie de grafiek hieronder.
Een mogelijke verklaring is dat bij bitcoin capitulatie heeft plaatsgevonden, waarbij een grote groep beleggers de hoop verloor of noodgedwongen moest verkopen. We zagen dat bij de Luna-crash en in het bijzonder bij de Celsius-crash.
Bij aandelen is dat nog niet aan de orde geweest. We hebben ordelijk verlopende dalingen gezien, hoofdzakelijk een aanpassing van de koers/winst-verhouding, gedreven door de stijging van de rente.
Nu kunnen we twee vragen stellen. Ten eerste, volgt er voor aandelen nog een tweede daling, waarbij ook de winstverwachtingen zelf dalen, gedreven door een recessie? Ten tweede, wat doet bitcoin in die omstandigheden?
De sleutel is weer die soft landing. In deze aflevering van de podcast The Macro Trading Floor kreeg analist Nick Stadtmiller deze vraag: ‘Is it possible to kill the current inflation momentum without orchestrating a recession in the US?’.
Zijn antwoord: ‘Pff, I think it would be very hard, the soft landing hypothesis requires a lot of things to go just perfectly’.
Dat verwoordt goed hoe wij dit zien: voor een soft landing mag er niets mis gaan, we moeten precies het happy path volgen. De situatie is fragiel, dat wil zeggen, afhankelijk van het ontbreken van vervelende verrassingen.
Maar eerlijk is eerlijk, in de VS ziet het er lang niet zo slecht uit als elders. De echte ellende speelt zich af in Europa. Week na week verslechteren de vooruitzichten van de energiecrisis. Financial Times noemde de situatie in Duitsland een perfect storm.
Volgende week is de jaarlijkse bijeenkomst van centrale bankiers in Jackson Hole, in de staat Wyoming in de VS. Jerome Powell zal daar spreken. Daarna is het wachten op cijfers over de staat van de economie. Werkgelegenheid, productie, inflatie. Pas op 21 september staat de volgende rentebeslissing op de agenda.
Kortom, zowel binnen als buiten crypto gaan we een spannende periode van tegemoet, en over een maand of twee weten we veel beter hoe we ervoor staan!
In de echokamer
Laten we beginnen met een onderwerp waar we later in deze Roundup nog op terugkomen: censuur van informatie.
De Amerikaanse sanctie op interactie met en het gebruik van Tornado Cash maakt binnen en buiten de echokamer veel los. En terecht. Het doet denken aan de start van een periode waarin twee grootheden met elkaar de strijd aan gaan: het recht op privacy en vrijheid van meningsuiting, en de noodzaak om criminaliteit te bestrijden in het belang van de integriteit van de samenleving.
Der Gigi, pseudoniem van een welbespraakte bitcoin educator, wijst erop dat de ingestelde sanctie in essentie een verbod op het publiceren en verwerken van basale informatie betreft. Daarmee lijken we terug te keren naar de jaren tachtig en negentig, de periode waarin de cypherpunks streden tegen soortgelijke uitwassen.
Wist je trouwens dat er zoiets bestaat als illegale getallen en dat de afgelopen decennia verschillende rechtszaken over gevoerd zijn? Het voert te ver om die in deze context te behandelen; in onderstaand artikel van de hand van Der Gigi lees je er meer over:
We gaan door naar een draadje van shitposter Interstellar, die een poging heeft gedaan om bitcoin als land te representeren, om vervolgens de verzonnen eigenschappen te vergelijken met die van andere landen.
Je moet dit draadje natuurlijk met een flinke korrel zout lezen. Het bevat een aantal leuke statistieken, en is daarnaast vooral geschikt voor het aanwakkeren van een leuke gedachteoefening: hoe zou een land functioneren waarin (1) bitcoin als geld gebruikt wordt en (2) het achterliggende ethos het bestuur ervan typeert? Een leuke vraag om eens over te dagdromen dit weekend; de verschillende scenario’s die bij je opkomen, horen we graag van je.
Gaan we door met een serieuzere tweet. Lyn Alden vestigt de aandacht op een voor haar onverwachte ontwikkeling in de bitcoinwereld, de opkomst van de progressive bitcoiner.
Van oudsher lijkt de gemeenschap rond bitcoin te worden getypeerd door libertariërs, cypherpunks, en individualisten. Voor hen zijn persoonlijke vrijheid en privacy buitengewoon belangrijk, en ze zien in de staat vooral een actor die weinig respect heeft voor die waarden.
Maar niet iedereen begeeft zich aan die kant van het politieke spectrum. Integendeel. Naarmate de adoptie van bitcoin toeneemt, is het logisch dat de opvattingen van adepten diverser worden. Zo is steeds vaker het geluid van een nieuwe groep te horen, een groep die zich meer identificeert met grote vraagstukken die ook in de Europese politiek centraal staan. Denk aan duurzaamheid en klimaat, vermogensongelijkheid, en het tegengaan van criminaliteit. Deze groep van progressieve bitcoiners ziet net als de cypherpunks in bitcoin een middel om de wereld beter te maken, en proberen daar met (soms nieuwe) argumenten en verhalen vorm aan te geven.
Jason Maier is een van de meest vocale bitcoiners uit deze groep. Hij was niet lang geleden bij Peter McCormack op bezoek in de podcast What Bitcoin Did. Vind je dit een interessant thema? Dan moet je zeker luisteren!
We eindigen dit overzicht met een tweet over een nieuwe regel in Canada die in de echokamer als onbegrijpelijk en hilarisch wordt getypeerd.
In 9 Canadese provincies heeft men het een goed idee gevonden om een onderscheid te maken tussen unrestricted en restricted cryptocurrencies. Munten uit de eerste groep, dat zijn enkel BTC, ETH, LTC, en BCH, mogen door Canadezen onbeperkt worden aangeschaft. Op alle andere assets ligt een jaarlijks aankooplimiet van 30.000 dollar.
Het is onbekend waar de beslissing van de Canadese toezichthouders precies op gebaseerd is, en waarom de vier bovengenoemde assets een status aparte verdienen ten opzichte van andere cryptovaluta’s. We volgen daarom eenvoudigweg het sentiment: onbegrijpelijk en hilarisch.
Kijk-, lees-, en luistertips
Podcast: ‘Hoe staat de Chinese economie ervoor?’
In de marktupdate heeft Bert het vaak over de Amerikaans en Europese economie. Niet gek natuurlijk, want dat is voor ons als Nederlanders het meest belangrijk. Toch is het interessant om eens in het verre oosten te kijken. China heeft de afgelopen decennia behoorlijk wat terrein goed gemaakt op het westen, maar toch is het niet alleen maar goed nieuws: er dreigt een behoorlijke crisis op de vastgoedmarkt. In deze podcast wordt uitgelegd hoe het zit:
Podcast: ‘De tornado cash fallout’
Verderop in deze Alpha gaan we zelf dieper in op de chaos die ontstond nadat Tornado.Cash op de sanctielijst werd gezet. Dat zorgde namelijk voor behoorlijk wat tumult in de ethereum (en de bitcoin) gemeenschap. Is ethereum bestand tegen censuur op protocol niveau? En heeft het invloed op de merge? We hebben twee luistertips voor je, van beide kanten van het spectrum. De eerste is de meest recente Bankless aflevering en de tweede is een kritische presentatie van Glassnode analist Checkmate.
Podcast: ‘Bitcoin miners onder druk’
De Texaanse energy grid staat onder druk. Door de hoge temperaturen is er veel vraag naar elektriciteit. Door de speciale status van Texas is het elektriciteitsnetwerk gevoelig voor black-outs. Daar hebben bitcoin miners, zeker met de lage bitcoin prijs, behoorlijk last van. Bloomberg rees af naar de bitcoin mining beurs in Miami om de temperatuur onder de mining bedrijven te checken.
Podcast: ‘Zitten we in een recessie?’
In deze podcast spreken de hosts met Noah Smit, columnist bij Bloomberg Economics. De vraag is of we al in een recessie zitten. De trouwe Alpha weet natuurlijk dat die vraag niet makkelijk te beantwoorden is. Bert heeft in de marktupdate al vaker de verschillende definities en zienswijzen uiteengezet. Verder gaat men nog kort in over het effect op bitcoin en de strijd tussen VS en China.
Podcast: ‘Hash functies uitgelegd’
Als Aaron en Sjors praten dan luisteren wij. Deze week gaan de mannen terug naar de basis: hash functies. Nu moet ik zeggen dat dat voor mij (Bart) al behoorlijk zware kost is, maar daarom niet minder interessant. Wat zijn hash functies ook al weer? En hoe werken ze? Natuurlijk wordt ook uitgelegd hoe (en in welke vorm) ze geïmplementeerd zijn in bitcoin.
In het kort
Vorige week hebben we al uitgebreid stil gestaan bij de Amerikaanse sanctie op Tornado Cash. Toch moeten we er nog wat dieper op induiken, want afgelopen week is de discussie hierover verder verdiept en vurig geworden.
Vrij kort na het instellen van de sanctie, reageerden verschillende grote DeFi-protocollen en applicaties met aanpassingen om aan de sancties te voldoen. Met één beweging op het schaakbord bleek de Amerikaanse overheid vergaande controle te kunnen uitoefenen op wat censuurbestendige financiële infrastructuur zou moeten zijn. DAO’s werden in hun regie omzeild, ethereum-adressen geblokkeerd, en saldi van gebruikers bevroren. Is dit de titel ‘DeFi’ waard?
Centraal in de verontwaardiging staat het censureren van specifieke transacties, in dit geval geldstromen die de mixer Tornado Cash geraakt hebben. Niet alleen ‘decentrale’ applicaties als Aave, Uniswap, OpenSea, en dYdX namen maatregelen, ook centrale partijen moesten logischerwijs reageren op de OFAC-sancties. Zo zei Coinbase CEO Brian Armstrong dat zijn bedrijf zich altijd aan de wet zal houden, ook als ze het ergens inhoudelijk mee oneens zijn.
Deze gebeurtenissen maakten twee discussies los.
Ten eerste ziet men het als wake-up call om de infrastructuur waar DeFi-applicaties op draaien te herzien. Censuurbestendigheid vereist vergaande decentralisatie, van de front-end van een applicatie tot aan de plek waar gegevens worden opgeslagen, en alles er tussenin. De ingeslagen weg was niet de juiste; terug en opnieuw proberen.
Ten tweede redeneert men door op de huidige gevolgen van de sanctie. Kan de censuur die nu zichtbaar is bij specifieke applicaties en bedrijven ook de basis van het ecosysteem raken? Men denkt dan bijvoorbeeld aan de productie van blocks, anders gezegd, het verwerken van transacties door een blockchain. Zeker voor ethereum is dit ineens een prangend vraagstuk, nu de overstap van Proof of Work (PoW) naar Proof of Stake (PoS) concreet op de agenda staat. De manier waarop transacties verwerkt worden gaat veranderen, en de meerderheid van alle block-producenten lijkt zich aan de OFAC-sancties te moeten houden. Staat ethereum een periode van censuur op de basislaag te wachten?
Het belangrijkste debat wordt gevoerd rond de mate waarin het nieuwe ethereum-protocol censuur in de hand werkt. Het idee is dat als de meerderheid van alle validators - het equivalent van miners in PoW - zich aan de sancties houdt, ook validators die daar vrij van zijn min of meer gedwongen worden om die sancties tóch toe te passen. Zou zo’n sanctievrije validator een block voorstellen met daarin een voor de meerderheid ontoelaatbare transactie, dan wordt zijn werk afgekeurd en verliest hij geld, mogelijk via de weg van protocollaire straffen die zijn ingebouwd in het protocol om het gedrag van validators te sturen.
Dit fenomeen is overigens al langer onderwerp van gesprek in de gemeenschap van ethereum-ontwikkelaars. Ver weg van het geraas op Twitter wordt al maanden (zo niet jaren) gesproken over manieren waarop centralisatie en censuur tegengegaan kan worden. Een richting is het scheiden van het voorstellen van de inhoud van een block en de daadwerkelijke productie ervan; proposer/builder separation. Degene die het block maakt, weet zo niet welke transacties het bevat, maar enkel hoeveel hij aan het maken van het block verdient.
Mooi, denk je wellicht, maar een complicatie is dat deze methode nog geen onderdeel is van het ethereum-protocol. Het gaat hier om lopende discussies en voorstellen waarvan het resultaat mogelijk later ingebouwd en afgedwongen wordt.
Gisteren kwamen ethereum-ontwikkelaars samen in hun tweewekelijkse vergadering om lopende zaken door te nemen, waarin vanzelfsprekend ook dit hete hangijzer werd besproken (vanaf 21:30). Duidelijk werd dat de problematiek verre van uitgekristalliseerd is. Er zijn verschillende zienswijzen, verschillende censuurscenario’s, verschillende oplossingsrichtingen, verschillende meningen over de urgentie ervan. Met een merge – de overstap op PoS – die al over een week of 4 moet plaatsvinden, lijkt het onwaarschijnlijk dat een technische ingreep voor die tijd soelaas biedt.
In de tussentijd lijkt men een rol voor de gemeenschap te zien in het bewaken van de integriteit van het ethereum-netwerk. Zo wordt op Twitter de stemming gepeild met deze vraag: Wat als een meerderheid na de merge ervoor kiest om transacties te censureren, beschouw je dat dan als aanval op ethereum of tolereer je de censuur?
Vitalik zelf geeft aan het te beschouwen als aanval op het netwerk en het protocol. Het gevolg daarvan kan zijn dat de gemeenschap ingrijpt en de aanvallers een straf oplegt; slashing by social consensus noemt men dat. Dat zou betekenen dat een partij als Coinbase, die gesteld heeft de wet te volgen, financieel hard geraakt kan worden.
We zitten nu diep in een konijnenhol te filosoferen over hypothetische gebeurtenissen. Laten we weer naar de oppervlakte gaan en wat afstand nemen. Op dit moment is het helaas onmogelijk om dit stuk van de Roundup af te sluiten met een conclusie. Er wachten eenvoudigweg te veel vragen op een antwoord, onder meer of het verwerken van een transactie in een block überhaupt onder de sancties valt. Vrijwel alle betrokkenen, van jurist tot ontwikkelaar, zijn nog bezig met hun eigen zoektocht naar de implicaties van iets dat voor het eerst gebeurd is: een (invloedrijke) staat die het gebruik van en interactie met software en basale informatie verboden heeft.
Om de brug te maken naar bitcoin: ook daarvoor heeft dit implicaties. Veel bitcoiners houden het bij een (al dan niet terechte) ‘we told you so’, terwijl het niet uitgesloten is dat ook bitcoin op onvoorziene manieren geraakt wordt door vergaande sancties aan diens adres. Dit draadje van Miles Suter gaat daar dieper op in:
Hoewel het verstandig is om kritisch te blijven ten aanzien van bitcoin, mag tegelijkertijd duidelijk zijn dat bitcoin op veel manieren onvergelijkbaar is met ethereum. De aanhoudende focus op decentralisatie heeft ervoor gezorgd dat bitcoin relatief stevig in zijn schoenen staat, en vanwege het eenvoudige protocol is duidelijker op welke manieren aanval en verdediging zullen verlopen. Bovendien zijn aanvullende maatregelen in ontwikkeling, die hopelijk vanwege de ontstane commotie sneller in gebruik genomen gaan worden.
Wil je meer over dit onderwerp horen? Gisteren praatten we er meer dan een uur over in Satoshi Radio, en doken we ook het dystopische scenario in waarin bitcoin als geheel op de sanctielijst is gezet.
Hier gaan we door met wat er afgelopen week nog meer is gebeurd:
- HUSD is de laatste in het rijtje van stablecoins die pariteit met de dollar verloren. Donderdag bereikte de munt een koers van 84 dollarcent. Huobi zit achter de munt en gaf donderdagochtend aan te werken aan een oplossing. Dat lijkt te zijn gelukt; sinds vrijdagochtend stuitert de koers tussen de 98 en 100 dollarcent. Het is onduidelijk wat de oorzaak is geweest.
- Zuid-Koreanen verliezen toegang tot 16 exchanges die volgens de lokale autoriteiten “zonder registratie actief zijn”. Bekende namen onder de zestien zijn KuCoin en Poloniex. Het toezicht op de Koreaanse markt lijkt wat te zijn aangescherpt naar aanleiding van het Terra-debacle.
- CDPQ, een van Canada’s grootste pensioenfondsen, heeft een investering van 150 miljoen dollar in Celsius Network moeten afschrijven. “We wisten dat er uitdagingen waren rond cryptovaluta’s, maar misschien hebben we die onderschat”, zegt Charles Edmond, CEO van de organisatie.
- Volgens Chainalysis is illegale activiteit met gebruik van cryptovaluta’s dit jaar tot dusver met 15 procent afgenomen. De totale omzet uit scams ligt 65 procent lager in vergelijking met het eerste halfjaar van 2021. Hier conclusies uit trekken is overigens lastig: activiteit in de markt als geheel is afgenomen en gegevens over criminaliteit worden in de maanden en jaren die volgen nog aangevuld.
- De SEC heeft een rechtszaak aangespannen tegen mensen achter Dragonchain, een project dat in 2017 een ICO deed en daarmee 16,5 miljoen dollar ophaalde. Het zou gaan om een ‘unregistered securities offering’. Interessant is dat de SEC nu nog (of pas) bezig is met gebeurtenissen uit 2017. Zou de grootste golf aan rechtszaken nog voor ons liggen?
- De Amerikaanse digitale burgerrechtenorganisatie EFF mengt zich in de discussie rond de sancties gericht aan Tornado Cash. “EFF maakt zich grote zorgen over het feit dat het Amerikaanse ministerie van Financiën een open source computerproject op de lijst van gesanctioneerde personen heeft gezet”, zegt de organisatie. “Code wordt al lang erkend als speech, dus er zijn duidelijke grondwettelijke gevolgen als de overheid de publicatie van computercode op een openbare website verbiedt.”
- Rond het faillissement van Celsius (b)lijkt dat er nog wat lijken in de kast zitten. Zo meldt de Financial Times dat Alex Mashinsky, de CEO van het bedrijf, in aanloop naar het faillissement zélf de regie pakte over handelsstrategieën en zijn personeel instructies gaf op wat achteraf “slechte informatie” bleek te zijn.
Meme van de week
Ten slotte
Terwijl de markt wat aan het afkoelen is, gaat ook de temperatuur buiten weer wat omlaag. Heerlijk, als je het ons vraagt. De natuur krijgt wat welverdiende regenbuien, de buitenmuren van je huis kunnen wat van hun warmte kwijt, en hopelijk verdwijnen de hongerstenen weer onder water. En net zoals na regen vaak weer zonneschijn volgt, zal ook de markt waarschijnlijk weer herstellen. Wanneer precies? Dat weet niemand precies, maar wij zijn erbij om het samen met jullie onder de loep te nemen!
Groet, goed weekend,
Peter, Bart, en Bert